Trầm cảm theo mùa là gì? Vì sao thời tiết ảnh hưởng đến cảm xúc?

Trầm cảm theo mùa là hiện tượng rối loạn cảm xúc xảy ra theo chu kỳ trong năm. Thông thường, chứng bệnh này sẽ xuất hiện vào mùa thu hoặc mùa đông, ảnh hưởng trực tiếp đến tâm trạng người bệnh. Cùng AVAKids tìm hiểu nguyên nhân của chứng trầm cảm theo mùa trong bài viết dưới đây.

1Trầm cảm theo mùa là gì?

Trầm cảm theo mùa hay còn được gọi là Winter Depression hoặc Seasonal Affective Disorder (SAD), là chứng rối loạn cảm xúc theo mùa. Thông thường, người bệnh sẽ cảm thấy ủ rũ, chán nản hoặc những triệu chứng nghiêm trọng hơn vào mùa đông nhưng lại hồi phục nhanh chóng vào mùa hè.

2Nguyên nhân trầm cảm theo mùa

Thời tiết, nhiệt độ và ánh sáng có thể tác động trực tiếp đến tâm trạng người bệnh, khiến họ mệt mỏi hơn vào những ngày mưa, lạnh và vui vẻ hơn vào những ngày đẹp trời. Dưới đây là những nguyên nhân có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm theo mùa:

Với chứng trầm cảm mùa thu, mùa đông:

• Thiếu ánh sáng mặt trời: Mùa thu và đông là thời điểm bầu trời thường âm u, ít ánh sáng, làm giảm lượng serotonin - chất giúp não bộ tập trung, thư giãn, đồng thời tăng melatonin gây kích thích dẫn truyền thần kinh, khiến bạn dễ cảm thấy buồn ngủ hơn. Các hormone sinh học trong não bộ bị rối loạn, mất cân bằng dẫn đến chứng trầm cảm.
• Yếu tố di truyền: Thông thường, những gia đình có tiền sử gặp các vấn đề về tâm lý hoặc rối loạn cảm xúc sẽ dễ gặp tình trạng trầm cảm theo mùa.
• Địa điểm sinh sống: Trầm cảm theo mùa có xu hướng xuất hiện nhiều ở châu Âu hoặc những vùng có khí hậu lạnh, ít ánh nắng mặt trời. Bệnh lý này thường gặp nhất với du học sinh đang chưa quen với nhịp sống và đồng hồ sinh học, đồng thời chưa hòa nhập được với môi trường mới, dễ cảm thấy cô đơn.
• Độ tuổi: Trầm cảm theo mùa thường ảnh hưởng đến tâm trạng, cảm xúc của người trưởng thành, bởi những người này có nhiều áp lực trong cuộc sống.

Với chứng trầm cảm mùa xuân, mùa hạ:

• Nhiệt độ: Nhiệt độ ẩm ướt của mùa xuân và nóng nực của mùa hè sẽ rất dễ khiến người bệnh cảm thấy khó chịu, không muốn ra đường. Ngoài ra, nhiệt độ quá cao cũng ảnh hưởng đến khẩu vị khi mọi người thường chỉ có xu hướng ăn những món lạnh hoặc uống nhiều nước để giải khát.
• Ánh sáng quá mạnh: Ánh sáng quá mạnh thường dẫn đến chứng rối loạn giấc ngủ. Ngoài ra, ánh sáng mặt trời quá gay gắt không chỉ ảnh hưởng đến tâm trạng mà còn dễ gây say nắng, choáng,... sau khi tiếp xúc thời gian dài.
• Một số yếu tố khác: Nhiều yếu tố như mặc cảm về ngoại hình hoặc gánh nặng tài chính vào những kỳ nghỉ cũng dễ dàng gây trầm cảm, rối loạn cảm xúc xuân, hè.

Nguyên nhân trầm cảm theo mùa

3Đối tượng nào dễ mắc trầm cảm theo mùa?

Bất kỳ ai đều có thể mắc chứng trầm cảm theo mùa, tuy nhiên phụ nữ thường nhạy cảm và suy nghĩ nhiều nên có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn nam giới đến 4 lần. Tuy nhiên, nam giới khi mắc bệnh lại có những triệu chứng nặng nề, nghiêm trọng hơn. Dưới đây là những người dễ có khả năng mắc chứng trầm cảm theo mùa:

• Độ tuổi từ 15 - 55 tuổi.
• Người có quan hệ huyết thống với bệnh nhân mắc trầm cảm theo mùa hoặc rối loạn cảm xúc.
• Người sống ở khu vực có thay đổi ánh sáng mặt trời đột ngột và rõ rệt giữa các mùa trong năm.

4Biểu hiện của bệnh trầm cảm theo mùa

Biểu hiện của chứng trầm cảm mùa thu, mùa đông:

• Luôn cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng, không muốn thức dậy vào buổi sáng.
• Thèm ăn đồ ngọt và những món ăn chứa nhiều carbohydrates như mì tôm, chuối,... nên dễ có xu hướng tăng cân.
• Thu mình hơn, không muốn đi chơi hoặc tiếp xúc với ai.
• Luôn có cảm giác buồn ngủ.
• Dễ mắc chứng rối loạn lo âu.
• Cảm giác uể oải kéo dài, dễ xúc động.
• Mất đi cảm giác hứng thú với những chương trình, hoạt động ưa thích trước đây.
• Suy giảm trí nhớ, kém nhạy bén hơn, dễ mất tập trung.
• Làm việc không hiệu quả.
• Trở nên nhạy cảm, dễ suy nghĩ linh tinh.

Biểu hiện của chứng trầm cảm mùa xuân, mùa hạ:

• Luôn cảm thấy mệt mỏi, thiếu sức sống.
• Dễ nổi cáu hơn.
• Mất ngủ, khó ngủ, ngủ không liền mạch.
• Không muốn ra khỏi nhà, chỉ muốn ở trong không gian có máy lạnh.

Biểu hiện của chứng trầm cảm theo mùa

5Phân biệt trầm cảm theo mùa với mệt mỏi thông thường

Trầm cảm theo mùa thường rất dễ bị nhầm lẫn với cảm giác chán chường, mệt mỏi thông thường. Để phân biệt, hãy quan sát những thay đổi trong cảm xúc và những biến đổi về chu kỳ giấc ngủ, mức độ tương tác xã hội, từ đó tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia trong những trường hợp cần thiết.

6Hậu quả của trầm cảm theo mùa

Một số hậu quả của trầm cảm theo mùa có thể kể đến như sau:

• Khép mình, ngại giao tiếp xã hội.
• Gây khó khăn trong quá trình học tập hoặc công việc và các mối quan hệ xung quanh.
• Lạm dụng chất kích thích như bia rượu, thuốc lá,...
• Rối loạn lo âu hoặc rối loạn ăn uống.
• Nếu không có biện pháp khắc phục, điều trị hợp lý có thể dẫn đến trầm cảm kéo dài.
• Dễ cảm thấy bức bối, mệt mỏi, trầm uất và có những suy nghĩ, hành vi tự sát.

Hậu quả của trầm cảm theo mùa

7Phương pháp chẩn đoán rối loạn trầm cảm theo mùa

Dưới đây là một số phương pháp chẩn đoán bệnh trầm cảm theo mùa:

• Khám sức khỏe thể chất là một trong những phương pháp chẩn đoán rối loạn trầm cảm theo mùa hiệu quả. Lý do là bởi bệnh lý này gây ảnh hưởng đột ngột đến chu kỳ giấc ngủ, ăn uống và sinh hoạt của người bệnh.
• Xét nghiệm máu để đảm bảo tuyến giáp vẫn hoạt động bình thường.
• Kiểm tra thông qua bảng đánh giá tâm lý sẽ giúp bác sĩ, chuyên gia sức khỏe tâm thần phát hiện những biểu hiện và triệu chứng của căn bệnh này.

8Phương pháp điều trị trầm cảm theo mùa

Sau đây là một số phương pháp điều trị trầm cảm theo mùa

Liệu pháp ánh sáng

Với phương pháp điều trị này, người bệnh cần ngồi trước một thiết bị chiếu sáng trong khoảng 45 phút mỗi ngày để ánh sáng tác động dưới sự giám sát của bác sĩ. Ngoài ra, những người này cũng cần được tiếp xúc với ánh nắng mặt trời vào buổi sáng sớm hoặc chiều muộn để phương pháp đạt hiệu quả tốt hơn.

Thời gian điều trị bệnh trầm cảm theo mùa tốt nhất là vào buổi sáng. Phương pháp này thường đem lại hiệu quả chỉ sau vài tuần điều trị. Tuy nhiên, không nên áp dụng vào buổi tối, đặc biệt là trước khi đi ngủ để tránh ảnh hưởng của ánh sáng gây mất ngủ, khó ngủ.

Sử dụng thuốc

Một số loại thuốc có thể sử dụng để điều trị trầm cảm theo mùa:

• Vitamin D: Đây là thuốc giúp bổ sung lượng vitamin thiếu hụt do thiếu tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Sử dụng thực phẩm chức năng vitamin D thường xuyên trong vòng 3 tháng giúp hỗ trợ khắc phục và điều trị chứng trầm cảm theo mùa rất tốt. Theo bác sĩ, bệnh nhân trầm cảm nhóm 1 cần bổ sung 600 IU vitamin D3/ngày, trong khi những người thuộc nhóm 2 cần tăng đến 4000 UI vitamin D3/ngày.
• Thuốc an thần giúp điều chỉnh cảm xúc và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
• Bổ sung Melatonin và Omega 3 acid béo giúp điều chỉnh tâm trạng một cách tự nhiên, đồng thời làm giảm những biểu hiện của chứng trầm cảm theo mùa.
• Một số loại thuốc chống trầm cảm như Bupropion, Paroxetine (Paxil), Sertraline (Zoloft), Fluoxetine (Prozac, Sarafem),...

Phương pháp điều trị trầm cảm theo mùa bằng thuốc

Trị liệu tâm lý

Trầm cảm theo mùa là chứng bệnh ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm trạng và cảm xúc người bệnh, bởi vậy trị liệu tâm lý là một trong những phương pháp cần thiết. Phương pháp này giúp giải quyết các vấn đề đang gặp phải của người bệnh, từ đó mang lại sức khỏe tinh thần tốt nhất.

Với phương pháp này, nhà trị liệu sẽ tác động và thay đổi nhận thức, đồng thời giải tỏa cảm xúc và bổ sung năng lượng tích cực qua liệu pháp hành vi, liệu pháp nhận thức hành vi, liệu pháp nhân văn. Thời gian điều trị của phương pháp này sẽ tùy thuộc vào mức độ trầm cảm theo mùa của người bệnh.

Một số phương pháp khác

Có những phương pháp khác để điều trị trầm cảm theo mùa có thể kể đến như:

• Tắm nắng hoặc tiếp xúc với ánh nắng thường xuyên. Thời điểm ánh nắng mặt trời có tác dụng tốt nhất là khoảng từ 6 - 9 giờ sáng hoặc sau 17 giờ chiều và có thể thay đổi linh hoạt theo mùa.
• Hoạt động thể dục thể thao thường xuyên để nâng cao sức khỏe thể chất và tinh thần.
• Xây dựng chế độ ăn lành mạnh, hợp lý, bổ sung các chất cần thiết như vitamin D, chất xơ, Omega 3,... Một số món ăn dinh dưỡng tốt cho sức khỏe được khuyên dùng cho người bệnh là ngũ cốc yến mạch, quả óc chó, các loại hạt, rau bina, chuối, cá,...
• Uống đủ 2 - 2,5 lít nước mỗi ngày.
• Không nên ở quá lâu trong phòng kín. Nếu không thể ra ngoài, hãy mở cửa sổ thường xuyên để hấp thụ ánh sáng tự nhiên.
• Chia sẻ vấn đề cá nhân với bạn bè, người thân hoặc chuyên gia tư vấn tâm lý trong trường hợp cần thiết.
• Tích cực tham gia các hoạt động xã hội cộng đồng.

Thay đổi thói quen hàng ngày để phối hợp điều trị trầm cảm theo mùa

9Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bất cứ khi nào xuất hiện những dấu hiệu và triệu chứng của trầm cảm theo mùa, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ, chuyên gia tâm lý để nhận được sự giúp đỡ kịp thời. Ngoài ra, với những trường hợp đang điều trị nhưng không thuyên giảm biểu hiện trầm cảm theo mùa mà còn nghiêm trọng hơn, trao đổi với bác sĩ để thay đổi phương án phù hợp nhất. Việc lựa chọn

10Cách kiểm soát rối loạn trầm cảm theo mùa

Dưới đây là những cách để kiểm soát rối loạn trầm cảm theo mùa:

• Tuân thủ nghiêm ngặt liệu trình điều trị của bác sĩ và tái khám định kỳ thường xuyên.
• Điều chỉnh chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý. Tuy nhiên, không nên nghỉ ngơi hoặc nằm trên giường quá lâu mà hãy ra ngoài hoạt động thể thao hoặc tham gia các hoạt động xã hội cộng đồng. Ngoài ra, hạn chế sử dụng bia rượu hoặc chất kích thích, thay vào đó, xây dựng thực đơn ăn uống lành mạnh.
• Tự điều chỉnh cảm xúc cá nhân: Những cảm xúc tiêu cực, căng thẳng hoặc lo âu cần được kiểm soát để tránh dẫn đến những suy nghĩ hoặc hành vi quá khích, gây ảnh hưởng đến quá trình điều trị.
• Mở lòng với mọi người xung quanh: Trầm cảm là quá trình đấu tranh về cảm xúc lâu dài, không nên quá khép mình để tự giải quyết mọi vấn đề mà hãy chia sẻ sự thất vọng, mệt mỏi với mọi người xung quanh. Chính sự kết nối này là liều thuốc hiệu quả nhất giúp người bệnh dễ dàng vượt qua hơn.

Trên đây, AVAKids đã cùng bạn tìm hiểu về chứng trầm cảm theo mùa. Thông thường, bệnh lý này sẽ xuất hiện vào một mùa trong năm và được khắc phục nhanh chóng sau khi hết chu kỳ đó. Tuy nhiên, nếu không có phương pháp điều trị phù hợp, chứng bệnh này có thể trở nên nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý người bệnh. Các bài viết của AVAKids chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.

Hằng Vân tổng hợp

Kiểm duyệt bởi Trúc Lâm