8 đặc điểm của phong cách nuôi dạy con cái độc đoán

Nuôi dạy con cái chưa bao giờ là điều dễ dàng. Có nhiều cách nuôi dạy con được các ông bố bà mẹ áp dụng như nuôi dạy độc đoán, nuôi dạy quyết đoán, nuôi dạy dễ dãi,... Trong đó, nuôi dạy con cái độc đoán là một phong cách đặc trưng bởi yêu cầu cao đến từ cha mẹ và khả năng đáp ứng thấp từ con trẻ. Cách nuôi dạy con này được mô tả bởi Nhà tâm lý học phát triển Diana Baumrind. 

Cha mẹ có phong cách độc đoán thường đặt kỳ vọng rất cao vào con cái, trừng phạt nghiêm khắc khi con phạm lỗi nào đó. Nhưng ngược lại, cha mẹ không đủ quan tâm cũng như không có sự giao tiếp đúng cách để con biết và hiểu nên làm gì. Những người có phong cách nuôi dạy con cái này thường sử dụng hình phạt hơn là nguyên tắc kỷ luật. Trong nội dung được chia sẻ, AVAKids sẽ mang đến thông tin về đặc điểm của cách nuôi dạy con cái độc đoán cũng như ảnh hưởng đối với con trẻ.

1Những đặc điểm của phong cách nuôi dạy con cái độc đoán

Nhà tâm lý học phát triển Diana Baumrind cho rằng: Một trong những vai trò chính của bố mẹ trong cuộc đời con và giúp con nhận ra được các giá trị xung quanh và phát triển thành người có đạo đức. Tuy nhiên, cách thức thực hiện cũng như mức độ kiểm soát của cha mẹ có thể khiến cho đứa trẻ hình thành nên lối sống và nhân cách khác biệt. 

Nuôi dạy con cái độc đoán hiện đang có trong nhiều gia đình. Nguồn ảnh: freepik

Cách nuôi dạy con độc đoán hiện vẫn đang có mặt rất nhiều trong các gia đình. Thay vì coi trọng khả năng tự chủ và dạy trẻ quản lý hành vi của chính mình, cha mẹ độc đoán tập trung vào việc tuân thủ nguyên tắc. Thay vì khen thưởng hành vi tích cực, cha mẹ độc đoán chỉ chú ý đến phương thức trừng phạt lỗi sai của trẻ. Và đây là những hiểu hiện rõ ràng nhất cho cha mẹ độc đoán:

Đòi hỏi và áp dụng nguyên tắc với con

Cha mẹ độc đoán có rất nhiều quy tắc, phạm vi của nguyên tắc không chỉ dừng lại ở nhà, mà còn ở bên ngoài. Tất cả hành động lớn nhỏ của con đều phải tuân theo nguyên tắc của cha mẹ. Thậm chí, có những “luật bất thành văn” rất mơ hồ nhưng cha mẹ lại kỳ vọng trẻ có thể tự hiểu và thực hiện.

Không quan tâm đến thể chất và cảm xúc của con

Cha mẹ nuôi dạy con theo phong cách này thường tỏ ra lạnh lùng, xa cách và khắc nghiệt. Trong nhiều trường hợp, cha mẹ có xu hướng cằn nhằn hoặc quát mắng con cái hơn là khuyến khích và khen ngợi. Cha mẹ coi trọng kỷ luật hơn là niềm vui của con và yêu cầu con phải đáp ứng đầy đủ nguyên tắc được đặt ra.

Trừng phạt con nghiêm khắc

Những bậc cha mẹ độc tài có thói quen sử dụng đến các hình phạt thể xác như dùng đòn roi. Thay vì kỷ luật tích cực, cha mẹ phản ứng gay gắt với con khi các quy tắc không được tuân theo như ý.

Không cho con quyền lựa chọn

Kiểu cha mẹ theo phong cách độc đoán không cho con được quyền lựa chọn. Các quy tắc được đặt ra thậm chí khi con chưa nắm bắt được và càng không có quyền phản đối. 

Cha mẹ độc đoán không cho con quyền lựa chọn. Nguồn ảnh: mindfulmazing

Thiếu kiên nhẫn với lỗi sai của con

Cách thức của cha mẹ độc đoán là mong muốn con cái không mắc lỗi mà không giải thích gì nhiều. Cha mẹ rất thiếu kiên nhẫn khi giải thích quy tắc cho con và cũng không quan tâm đến cảm xúc hay nhu cầu của con.

Kiểm soát hành vi của con

Cha mẹ độc đoán không tin tưởng con sẽ có hành động độc lập và đúng đắn. Con trẻ không có tự do và cũng thiếu không gian để tự quyết định hành vi của mình. Thay vì để trẻ tự đưa ra quyết định và đối mặt với hậu quả thì các bậc cha mẹ độc đoán thường kiểm soát con để đảm bảo rằng chúng không mắc sai lầm.

Không cho phép con cãi lời

Đối với các bậc cha mẹ độc đoán, mỗi một tình huống, hành vi đều chỉ có trắng hoặc đen, đúng hoặc sai, rất ít hoặc không có chỗ cho sự thỏa hiệp. Trẻ em không có tiếng nói hoặc quyền biểu quyết và không được cãi lời khi đưa ra quyết định hay quy tắc.

Khiến cho con cảm thấy xấu hổ

Các bậc cha mẹ độc đoán rất hay chỉ trích hoặc sử dụng sự xấu hổ như một chiến thuật để buộc trẻ tuân theo các quy tắc. Những câu như: "Tại sao con luôn làm như vậy?", Tại sao con không làm đúng bất cứ điều gì?” sẽ được áp dụng thường xuyên thay vì xây dựng lòng tự trọng của con.

Cha mẹ độc đoán khiến con xấu hổ để buộc con tuân theo quy tắc. Nguồn ảnh: kingdomofbaby

2Nguyên nhân của cách nuôi dạy con cái độc đoán

Việc nuôi dạy con cái theo kiểu độc đoán thường không phải là điều mà các bậc cha mẹ cố tình thực hiện. Một số yếu tố khiến cho cha mẹ biến thành cha mẹ độc tài bao gồm:

• Cha mẹ cũng đã từng được nuôi dạy trong môi trường độc đoán: những người nuôi dạy con cái theo cách này thường cũng đã trải qua tuổi thơ tương tự. Một số nghiên cứu cho thấy rằng các bậc cha mẹ tiếp xúc với cách nuôi dạy con cái độc đoán khi còn nhỏ thường sẽ lặp lại cách nuôi dạy theo khuôn mẫu cũ với con của mình.
• Do tính cách: nghiên cứu cho thấy các bậc cha mẹ độc đoán có xu hướng tính cách mạnh mẽ và cứng rắn. Cha mẹ có cá tính nóng nảy sẽ ít sự đồng cảm với người khác, mối quan hệ với những người xung quanh rất khó khăn, trong đó có cả con cái.
• Rối loạn thần kinh: các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng cha mẹ độc đoán cũng thường là những người dễ mắc các chứng bệnh liên quan đến thần kinh. Các cảm xúc không ổn định, lo lắng, nghi ngờ, trầm cảm,... cũng sẽ khiến cha mẹ trở nên kiểm soát và yêu cầu quá cao ở con.

Bài viết liên quan: 7 cách nuôi dạy con cái dành cho cha mẹ thông minh

3Ảnh hưởng của cha mẹ độc đoán đối với trẻ

Mỗi phong cách nuôi dạy con cái sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến kỹ năng xã hội cũng như kết quả học tập của trẻ. Với những đứa con được nuôi dạy bởi cha mẹ độc tài, trẻ có thể gặp phải những điều như sau:

• Sợ hãi, nhút nhát khi ở chỗ đông người
• Đánh đồng sự vâng lời với tình yêu thương
• Trẻ dễ dàng vượt qua lo lắng nhưng cũng dễ bị trầm cảm
• Thể hiện hành vi hung hăng đối với người khác
• Không thực hiện các giao tiếp xã hội
• Gặp khó khăn trong các tình huống xã hội do thiếu kỹ năng tự xử lý và đưa ra quyết định
• Có lòng tự trọng thấp
• Có các triệu chứng tiêu cực như tăng động và các vấn đề về hạnh kiểm
• Khó độc lập vì hiếm khi được đưa ra lựa chọn và tự chịu hậu quả

Bởi vì cha mẹ độc đoán mong đợi sự vâng lời tuyệt đối, những đứa trẻ được nuôi dạy theo phong cách này thường rất giỏi tuân theo các quy tắc nhưng lại thiếu tính kỷ luật tự giác.

Những đứa trẻ được nuôi dưỡng bởi cha mẹ độc đoán không được khuyến khích khám phá và hành động độc lập. Vì vậy chúng không bao giờ thực sự học được cách đặt ra giới hạn và tiêu chuẩn cá nhân của riêng mình. Sự thiếu kỷ luật tự giác này cuối cùng có thể dẫn đến các vấn đề quá khích khi không có bố mẹ giám sát hành vi.

Trẻ được nuôi dạy bởi cha mẹ độc đoán có thể ảnh hưởng đến sự phát triển. Nguồn ảnh: momlovesbest

Các chuyên gia đều đồng ý rằng, đặt ra quy tắc và ranh giới là điều cần thiết đối với trẻ em. Tuy nhiên, việc nuôi dạy con cái độc đoán lại khiến trẻ thiếu đi sự ấm áp, tình yêu thương vô điều kiện mà trẻ cần.

4Mẹo để tránh nuôi dạy con cái độc đoán

Nếu bạn hoặc người quen được nuôi dưỡng bởi cha mẹ độc đoán, bạn có thể sẽ sợ lặp lại khuôn mẫu đó với con cái của mình. Hoặc nếu đang muốn tránh cách nuôi dạy độc đoán thì có một số điều sau mà bạn có thể làm.

• Tìm hiểu thêm về cách nuôi dạy con cái quyết đoán thay vì độc đoán. Càng hiểu rõ các phong cách nuôi dạy con thì bạn sẽ càng hiểu điều gì có lợi cho trẻ. Cha mẹ cũng cần học để biết cách nuôi dạy con trước khi áp dụng cho con trẻ.
• Lắng nghe con nói và tránh phản ứng mất kiên nhẫn hoặc chặn lại lời nói của trẻ. Việc lắng nghe cũng như đồng cảm với con sẽ là điều cần thiết để trẻ học cách nhận biết cảm xúc của mình và phát huy tính độc lập.
• Thiết lập quy tắc rõ ràng trong gia đình và đảm bảo rằng tất cả mọi người, bao gồm cả con bạn đều hiểu các quy tắc này. Khi tất cả mọi người đều nắm bắt được lý do tại sao cần có quy tắc, bạn sẽ có thể giúp trẻ thực hiện và hiểu được hậu quả nếu không tuân thủ.
• Kỷ luật phù hợp với trẻ. Tránh trừng phạt bằng đòn roi hoặc làm trẻ xấu hổ.
• Nếu bạn hay người bạn đời lo lắng về phong cách nuôi dạy con cái, hãy cân nhắc tham gia một lớp học nuôi dạy con cái hoặc nói chuyện với một chuyên gia.

5Kết luận

Nuôi dạy con cái độc đoán có thể gây ra những hậu quả tiêu cực nếu bị lạm dụng quá mức. Nếu bạn nhận thấy phong cách nuôi dạy con cái của mình có xu hướng độc đoán, hãy cân nhắc và tiết chế để có thể gần gũi và hiểu con hơn. Mong rằng những thông tin được AVAKids chia sẻ sẽ giúp cha mẹ dễ dàng trong việc đồng hành cùng con mình.

Thu Phương tổng hợp từ verywellmind