Nguyên nhân và cách chữa bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh

Bất dung nạp lactose là hiện tượng không tiêu hóa được hết đường lactose ở ruột non đi kèm theo các triệu chứng khó chịu trên cơ thể. Trong bài viết ngày hôm nay hãy cùng AVAKids đi tìm hiểu về các biểu hiện bất dung nạp lactose ở trẻ, nguyên nhân và cách chữa trị nhé!

1Bất dung nạp lactose là gì?

Bất dung nạp lactose (lactose intolerance) là một tình trạng tiêu hóa phổ biến, xảy ra khi cơ thể không thể tiêu hóa hoàn toàn lactose, một loại đường có trong sữa và các sản phẩm từ sữa (phô mai, sữa chua, kem,...). Đây không phải là dị ứng sữa. Dị ứng sữa là phản ứng của hệ miễn dịch với protein trong sữa, còn bất dung nạp lactose là vấn đề về tiêu hóa do thiếu hụt enzyme.

Người bị bất dung nạp lactose không thể tiêu hóa hết loại đường từ sữa (đường lactose)

Khi một người bị bất dung nạp lactose ăn hoặc uống các sản phẩm chứa lactose, họ có thể gặp các triệu chứng khó chịu như:

• Tiêu chảy: Phân lỏng, nhiều nước.
• Đầy hơi, chướng bụng: Cảm giác căng tức, khó chịu ở bụng.
• Đau bụng: Đau quặn thắt, thường ở vùng bụng dưới.
• Buồn nôn, đôi khi nôn: Cảm giác muốn nôn hoặc nôn sau khi ăn/uống sữa.

Những triệu chứng này thường xuất hiện trong vòng 30 phút đến 2 giờ sau khi tiêu thụ lactose. Mức độ nghiêm trọng của triệu chứng khác nhau ở mỗi người, tùy thuộc vào lượng lactose đã tiêu thụ và mức độ thiếu hụt enzyme lactase của cơ thể.

Tin tốt là phần lớn những người bị bất dung nạp lactose có thể kiểm soát tình trạng này bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống, sử dụng các sản phẩm thay thế, hoặc bổ sung enzyme lactase.

Dị ứng sữa và bất dung nạp lactose không giống nhau

2Phân biệt không dung nạp lactose và dị ứng sữa ở trẻ

3Phân loại bất dung nạp lactose

Lưu ý:

• Lactose: Đường có trong sữa và các sản phẩm từ sữa.
• Lactase: Enzyme do ruột non sản xuất, giúp phân giải lactose thành glucose và galactose để cơ thể hấp thu.
• Gen lặn: Cần có cả hai bản sao của gen (từ bố và mẹ) thì bệnh mới biểu hiện.

4Triệu chứng không dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh

Bạn có thể nhận biết được trẻ không dung nạp Lactose khi quan sát biểu hiện sau khi ăn hoặc uống sữa và các chế phẩm từ sữa trong 30 phút đến hai giờ đồng hồ. Dấu hiệu thường gặp đó là: 

• Tiêu chảy: Trẻ thường xuyên bị tiêu chảy và nặng hơn là kèm theo máu trong tã.
• Buồn nôn và nôn trớ: Trẻ không dung nạp Lactose thường sẽ có triệu chứng nôn trong khi ăn hoặc sau khi ăn sữa. Tuy nhiên trong trong một số trường hợp ngoài giờ ăn mà trẻ vẫn nôn trớ, nếu vậy mẹ cần cho bé đi kiểm tra ngay để có biện pháp xử lý kịp thời.
• Đau bụng và co thắt dạ dày: Không dung nạp Lactose khiến trẻ bị đau bao tử và co thắt dạ dày. Do vậy khi bé quấy khóc bố mẹ nên chú ý đưa con tới gặp bác sĩ để được thăm khám kịp thời.
• Đầy hơi, xì hơi: Không dung nạp Lactose khiến bé “xì hơi” liên tục và có thể kèm theo một vài triệu trứng khác.

Trẻ bị bất dung nạp lactose thường thấy chướng bụng sau khi uống sữa

5Làm sao để biết bé bị bất dung nạp lactose?

Để biết bé có bị bất dung nạp lactose hay không, bạn cần đưa bé đến để bác sĩ kiểm tra. Việc chẩn đoán bất dung nạp lactose thường dựa trên sự kết hợp của các yếu tố sau:

Khai thác triệu chứng và tiền sử bệnh:

• Bác sĩ sẽ hỏi bạn về các triệu chứng bạn gặp phải (tiêu chảy, đầy hơi, đau bụng,...), thời điểm xuất hiện triệu chứng (sau khi ăn/uống sữa hoặc sản phẩm từ sữa), mức độ nghiêm trọng của triệu chứng, và tần suất xuất hiện.
• Bác sĩ cũng sẽ hỏi về tiền sử bệnh của bạn và gia đình, bao gồm:
• Bạn có từng mắc các bệnh lý về đường tiêu hóa (bệnh Celiac, bệnh Crohn,...) không?
• Bạn có đang dùng bất kỳ loại thuốc nào không?
• Gia đình bạn có ai bị bất dung nạp lactose không?
• Bạn có thuộc nhóm dân tộc có nguy cơ cao bị bất dung nạp lactose không?
• Chế độ ăn uống của bạn như thế nào (có thường xuyên sử dụng sữa và các sản phẩm từ sữa không)?

Loại trừ các nguyên nhân khác:

• Các triệu chứng của bất dung nạp lactose có thể giống với triệu chứng của một số bệnh lý khác, như hội chứng ruột kích thích (IBS), bệnh viêm ruột (IBD),...
• Bác sĩ có thể yêu cầu bạn làm thêm một số xét nghiệm để loại trừ các nguyên nhân này.
• Thử nghiệm loại bỏ lactose:
• Bác sĩ có thể yêu cầu bạn loại bỏ hoàn toàn sữa và các sản phẩm từ sữa khỏi chế độ ăn trong một khoảng thời gian nhất định (ví dụ: 2 tuần).
• Nếu các triệu chứng của bạn cải thiện đáng kể trong thời gian này, đó có thể là dấu hiệu của bất dung nạp lactose.
• Sau đó, bạn có thể thử ăn/uống lại sữa và các sản phẩm từ sữa với lượng nhỏ để xem các triệu chứng có tái xuất hiện hay không.

Các xét nghiệm chuyên biệt:

Nếu các biện pháp trên không đủ để chẩn đoán, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm chuyên biệt để xác định tình trạng bất dung nạp lactose. Các xét nghiệm này bao gồm:

• Xét nghiệm dung nạp lactose (Lactose tolerance test):
• Bạn sẽ được yêu cầu uống một dung dịch có chứa hàm lượng lactose cao.
• Sau đó, bác sĩ sẽ lấy mẫu máu của bạn nhiều lần trong vòng 2 giờ để đo lượng đường glucose trong máu.
• Nếu cơ thể bạn không thể tiêu hóa lactose, lượng đường trong máu sẽ không tăng lên đáng kể.

Xét nghiệm hơi thở hydro (Hydrogen breath test):

• Bạn sẽ được yêu cầu uống một dung dịch có chứa hàm lượng lactose cao.
• Sau đó, bác sĩ sẽ đo lượng khí hydro trong hơi thở của bạn trong khoảng vài giờ.
• Nếu cơ thể bạn không thể tiêu hóa lactose, vi khuẩn trong ruột già sẽ lên men lactose và tạo ra khí hydro. Lượng hydro cao trong hơi thở cho thấy bạn bị bất dung nạp lactose.

Xét nghiệm độ axit phân (Stool acidity test):

• Thường được sử dụng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ không thể làm các xét nghiệm khác.
• Bác sĩ sẽ kiểm tra độ axit (pH) của mẫu phân của trẻ.
• Lactose không được tiêu hóa sẽ lên men trong ruột già và tạo ra axit lactic, làm tăng độ axit của phân.

Sinh thiết ruột non: Rất hiếm khi được sử dụng.

Lưu ý:

• Việc lựa chọn xét nghiệm nào phụ thuộc vào độ tuổi, tình trạng sức khỏe và các yếu tố khác của từng người.
• Bạn nên thảo luận với bác sĩ để được tư vấn về phương pháp chẩn đoán phù hợp nhất.

6Cách chữa bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh

Hiện tại, không có cách nào chữa khỏi hoàn toàn chứng bất dung nạp lactose. Tuy nhiên, có nhiều biện pháp giúp kiểm soát các triệu chứng và giúp người bệnh có thể sống thoải mái với tình trạng này. Các biện pháp này bao gồm:

Điều chỉnh chế độ ăn uống:

• Hạn chế hoặc tránh các sản phẩm từ sữa: Đây là cách đơn giản và hiệu quả nhất để giảm các triệu chứng. Mức độ hạn chế tùy thuộc vào khả năng dung nạp lactose của từng người. Một số người có thể dung nạp một lượng nhỏ lactose, trong khi những người khác phải tránh hoàn toàn.
• Đọc kỹ nhãn mác thực phẩm: Lactose có thể có mặt trong nhiều loại thực phẩm chế biến sẵn, không chỉ riêng các sản phẩm từ sữa. Hãy đọc kỹ thành phần để tránh các sản phẩm có chứa lactose, whey, sữa khô, sữa bột,...
• Thử nghiệm và tìm ra ngưỡng dung nạp của bản thân: Bắt đầu bằng việc loại bỏ hoàn toàn lactose khỏi chế độ ăn, sau đó từ từ thêm lại từng chút một các sản phẩm từ sữa để xem bạn có thể dung nạp được bao nhiêu mà không gặp triệu chứng.
• Kết hợp sữa với các thực phẩm khác: Ăn sữa hoặc sản phẩm từ sữa cùng với các loại thực phẩm khác (ví dụ: ngũ cốc, trái cây,...) có thể giúp làm chậm quá trình tiêu hóa và giảm các triệu chứng.
• Chọn các sản phẩm sữa ít lactose hoặc không lactose: Hiện nay có nhiều sản phẩm sữa đã được loại bỏ hoặc giảm bớt lactose, như sữa không lactose, sữa chua ít lactose, phô mai cứng (chứa ít lactose hơn phô mai mềm),...

Chia nhỏ khẩu phần: Thay vì uống một cốc sữa lớn, hãy chia thành nhiều lần uống nhỏ trong ngày.

Bổ sung enzyme lactase:

• Enzyme lactase có thể được bổ sung dưới dạng viên uống, viên nhai, hoặc dạng giọt.
• Uống enzyme lactase trước khi ăn/uống các sản phẩm chứa lactose có thể giúp cơ thể tiêu hóa lactose tốt hơn và giảm các triệu chứng.
• Liều lượng và cách sử dụng enzyme lactase có thể khác nhau tùy thuộc vào từng sản phẩm và mức độ bất dung nạp lactose của mỗi người. Hãy đọc kỹ hướng dẫn sử dụng hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ.

Đảm bảo đủ canxi và vitamin D:

Sữa và các sản phẩm từ sữa là nguồn cung cấp canxi và vitamin D quan trọng. Khi hạn chế các sản phẩm này, bạn cần đảm bảo bổ sung đủ canxi và vitamin D từ các nguồn khác để tránh nguy cơ loãng xương và các vấn đề sức khỏe khác.

• Thực phẩm giàu canxi:
  • Rau lá xanh đậm (cải xoăn, cải bó xôi, súp lơ xanh,...).
  • Cá hồi, cá mòi (cả xương).
  • Đậu phụ, đậu nành.
  • Hạnh nhân.
  • Cam, nước cam tăng cường canxi.
  • Các sản phẩm thay thế sữa có bổ sung canxi (sữa đậu nành, sữa hạnh nhân,...).

• Thực phẩm giàu vitamin D:
  • Lòng đỏ trứng.
  • Gan bò.
  • Sữa chua
  • Cá béo (cá hồi, cá ngừ,...).
  • Thực phẩm tăng cường vitamin D (sữa, ngũ cốc,...).
• Tắm nắng: Cơ thể có thể tự tổng hợp vitamin D khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Tuy nhiên, cần lưu ý tránh tiếp xúc quá lâu để không gây hại cho da.
• Sử dụng thực phẩm chức năng: Nếu cần thiết, bạn có thể bổ sung canxi và vitamin D bằng thực phẩm chức năng, nhưng cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Sử dụng Probiotic
Probiotic là các lợi khuẩn, có thể hỗ trợ tiêu hóa, bao gồm cả việc dung nạp lactose.

Đối với trẻ sơ sinh:

• Tiếp tục cho bú mẹ: Sữa mẹ vẫn là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ sơ sinh, ngay cả khi trẻ bị bất dung nạp lactose. Mẹ có thể điều chỉnh chế độ ăn của mình (hạn chế lactose) và cho trẻ bú thường xuyên hơn với lượng sữa ít hơn mỗi lần.
• Sữa công thức không lactose: Nếu trẻ không thể bú mẹ hoặc bú mẹ không đủ, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng sữa công thức không lactose.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ: Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa để được tư vấn về chế độ dinh dưỡng và cách chăm sóc phù hợp cho trẻ bị bất dung nạp lactose.

Loại bỏ các sản phẩm từ sữa khỏi chế độ ăn hằng ngày của trẻ

7Ai dễ bị bệnh không dung nạp lactose? 

Mặc dù bất dung nạp lactose có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Dưới đây là các yếu tố nguy cơ chính:

Tuổi tác:

• Bất dung nạp lactose nguyên phát (loại phổ biến nhất) thường xuất hiện ở tuổi trưởng thành.
• Khả năng sản xuất enzyme lactase tự nhiên giảm dần theo tuổi tác, đặc biệt là sau giai đoạn sơ sinh và শৈশব (tuổi thơ ấu).
• Tuy nhiên, các triệu chứng có thể xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi nào, từ thanh thiếu niên đến người cao tuổi.

Chủng tộc/Dân tộc:

• Bất dung nạp lactose phổ biến hơn ở một số nhóm dân tộc nhất định, bao gồm:
  • Người gốc Đông Á: Tỷ lệ bất dung nạp lactose rất cao (có thể lên đến 90% ở một số cộng đồng).
  • Người gốc Tây Phi, Ả Rập, Do Thái, Hy Lạp, và Ý: Tỷ lệ mắc cũng cao hơn so với người da trắng gốc châu Âu.
  • Người Mỹ gốc Phi, người Mỹ gốc Á, người Mỹ gốc Tây Ban Nha/Latinh, và người Mỹ bản địa: Tỷ lệ mắc cũng cao hơn.
• Điều này có liên quan đến yếu tố di truyền và thói quen ăn uống (tiêu thụ ít sữa và sản phẩm từ sữa) của các nhóm dân tộc này.

Sinh non:

• Trẻ sinh non (sinh trước 37 tuần thai) có nguy cơ cao bị bất dung nạp lactose tạm thời.
• Ruột non của trẻ sinh non chưa phát triển đầy đủ, chưa sản xuất đủ enzyme lactase để tiêu hóa lactose.
• Tình trạng này thường cải thiện khi trẻ lớn lên và ruột non phát triển hoàn thiện hơn.

Bệnh lý ảnh hưởng đến ruột non:

• Bất kỳ bệnh lý nào gây tổn thương niêm mạc ruột non đều có thể dẫn đến bất dung nạp lactose thứ phát.
• Các bệnh lý này bao gồm:
  • Bệnh Celiac: Bệnh tự miễn, gây tổn thương ruột non khi tiêu thụ gluten.
  • Bệnh Crohn: Bệnh viêm ruột mạn tính, có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa.
  • Loạn khuẩn đường ruột (SIBO): Sự phát triển quá mức của vi khuẩn trong ruột non.
  • Viêm ruột do nhiễm trùng: Nhiễm virus, vi khuẩn, hoặc ký sinh trùng.
  • Phẫu thuật ruột non: Cắt bỏ một phần ruột non.

Điều trị ung thư:

• Một số phương pháp điều trị ung thư có thể gây tổn thương ruột non và dẫn đến bất dung nạp lactose thứ phát.
• Xạ trị vùng bụng: Xạ trị có thể gây viêm và tổn thương niêm mạc ruột non.
• Hóa trị: Một số loại thuốc hóa trị có thể gây ra tác dụng phụ trên đường tiêu hóa, bao gồm tiêu chảy và giảm khả năng hấp thu chất dinh dưỡng.

Di truyền (đối với bất dung nạp lactose bẩm sinh): Rất hiếm gặp

8Cách chọn sữa cho trẻ không dung nạp Lactose

Đối với trẻ còn bú mẹ hoàn toàn trong khoảng từ 0 đến 6 tháng tuổi mẹ vẫn cần tiếp tục cho trẻ bú sữa mẹ, bởi vì trong sữa mẹ chứa lượng kháng thể dồi dào giúp cân bằng hệ tiêu hóa và nâng cao sức khỏe cho trẻ.

Đối với trẻ từ 6 tháng trở lên đang bắt đầu ăn dặm và uống sữa công thức bố mẹ nên chọn trẻ những loại sữa công thức dễ tiêu hóa có hàm lượng Lactose thấp hoặc sữa không chứa đường Lactose để bổ sung dinh dưỡng cho trẻ. Bên cạnh đó việc uống sữa còn giúp bù lại phần nước đã mất sau quá trình bị tiêu chảy kéo dài.

Sữa bột NAN Expert Pro Lactose Free 400g (0 - 36 tháng) dành cho trẻ bị bất dung nạp Lactose

Nên cho trẻ uống sữa Lactose free (sữa Lactofree), đây là loại sữa bột đặc biệt với công thức không chứa đường Lactose, nhờ vậy mà trẻ bất dung nạp Lactose có thể tiêu hóa được những chế phẩm từ sữa mà không xảy ra các hiện tượng kích ứng không mong muốn. 

Ngoài ra loại sữa này có chứa đầy đủ các dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ như những loại sữa thông thường, do vậy mẹ có thể an tâm sử dụng hằng ngày để bổ sung dinh dưỡng cho con.

9Các câu hỏi liên quan đến bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh

Bất dung nạp lactose có di truyền không?

Bất dung nạp lactose không lây truyền từ người này sang người khác bởi vì đây không phải là bệnh truyền nhiễm.

Bé bị bất dung nạp lactose bao lâu thì hết?

Trên đây AVAKids đã cung cấp cho bạn thông tin về các biểu hiện bất dung nạp Lactose ở trẻ, nguyên nhân và cách điều trị phù hợp. Hy vọng thông tin trên hữu ích ích cho bạn. Nhanh tay truy cập vào website avakids.com hoặc tổng đài 1900.866.874 (8:00 - 21:30) để được tư vấn và đặt mua nhé!