Dạy trẻ tập nói - Gợi ý những mẹo hiệu quả ba mẹ nên áp dụng để con nhanh biết nói

Trẻ nhỏ bắt đầu phát ra âm thanh trước khi nói những từ đầu tiên vào khoảng 1 tuổi. Các kỹ năng về ngôn ngữ của trẻ dần phát triển và trở nên uyển chuyển hơn. Giai đoạn chập chững biết đi rất thích hợp để cha mẹ dạy trẻ tập nói. 

Bài viết này AVAKids sẽ gợi ý cho các bậc phụ huynh về các giai đoạn phát triển ngôn ngữ ở trẻ thêm vào đó là 15 hoạt động giúp cha mẹ có thể khuyến khích trẻ tập nói chuyện, cùng tìm hiểu nhé! 

15 hoạt động khuyến khích và dạy trẻ tập nói mà cha mẹ cần biết. Nguồn từ afamilycdn

1Các mốc phát triển khả năng ngôn ngữ ở trẻ

Mỗi giai đoạn khác nhau, trẻ sẽ phát triển kỹ năng ngôn ngữ theo những cách khác nhau. Dưới đây là những mốc phát triển ngôn ngữ của trẻ được chia sẻ theo Hiệp hội Nghe-Nói-Ngôn ngữ Hoa Kỳ (American speech-language-hearing association)

Từ 0 đến 6 tháng 

Trẻ ở giai đoạn này có thể hiểu và cảm nhận được giọng nói của cha mẹ. Đồng thời, trẻ sẽ phản ứng lại khi cha mẹ gọi tên của chúng. Thêm vào đó, trẻ sẽ giao tiếp với phụ huynh bằng cách tạo ra âm thanh thủ thỉ, bập bẹ, cùng với tiếng khóc.

Từ 7 đến 12 tháng 

Từ 7 đến 12 tháng tuổi, trẻ bắt đầu hiểu những từ đơn giản như "có" và "không". Trẻ thường dùng điệu bộ, cử chỉ để giao tiếp hoặc cố gắng phát ra những âm thanh không rõ ràng để giao tiếp với cha mẹ hoặc những người thân xung quanh. 

Trẻ dùng điệu bộ và cử chỉ để phát ra âm thanh giao tiếp với cha mẹ từ 7 - 12 tháng. Nguồn từ cdnparenting

Từ 13 đến 18 tháng 

Vào khoảng từ 13 đến 18 tháng, vốn từ vựng mà trẻ có sẵn để giao tiếp sẽ bao gồm từ 10 đến 20 từ đơn giản. Đây là giai đoạn trẻ sẽ bắt đầu nhại lại, bắt chước theo những gì cha mẹ nói. Trẻ bắt đầu hiểu được những hiểu lệnh đơn giản của cha mẹ.

Từ 19 đến 24 tháng 

Vốn từ vựng của trẻ bắt đầu mở rộng lên đến hơn 50 từ. Ở giai đoạn này, trẻ bắt đầu gọi tên các đồ vật, bộ phận cơ thể, phân biệt màu sắc và tạo thành cụm từ hoặc câu ngắn.

Từ 25 đến 36 tháng 

Khi được 25 đến 36 tháng tuổi, vốn từ vựng dùng để giao tiếp của trẻ có hơn 250 từ. Điều này giúp trẻ có thể tham gia vào các cuộc trò chuyện với cha mẹ, đặt câu hỏi, đưa ra những yêu cầu hay thậm chí là có thể hiểu được những chỉ dẫn. 

Trẻ có thể tham gia các cuộc trò chuyện cùng với bố mẹ khi được 25 - 36 tháng tuổi. Nguồn từ christianitytoday

Bài viết liên quan: Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ và chậm nói, mẹ phải làm sao?

2Những hoạt động dạy trẻ tập nói 

Giai đoạn mới biết đi cũng chính là giai đoạn mà cha mẹ có thể hướng dẫn và dạy trẻ tập nói thông qua 15 hoạt động sau đây. Tuy nhiên, một điều cần lưu ý là sau khi đã rèn luyện cho trẻ các hoạt động tập nói chuyện này, cha mẹ hãy thường xuyên lặp lại các từ vựng mới và những hành động đi kèm để bé dễ dàng ghi nhớ và phát triển khả năng nói.

Hát cho trẻ nghe 

Cha mẹ hãy tìm một bài hát thiếu nhi, sau đó hát cho bé nghe khi đang chơi trong cũi hoặc đang được bế trên tay. Vì trẻ có thể hiểu và cảm nhận được giọng nói của cha mẹ và giai điệu của bài hát. Thế nên, cha mẹ hãy chọn những bài hát có giai điệu gần gũi và dễ nghe.

Đọc đồng dao

Đọc các bài đồng dao của lứa tuổi mẫu giáo là một hoạt động giúp trẻ học cách nói chuyện rất hiệu quả. Những câu đồng giao vừa có ý nghĩa vừa ngắn gọn, có vần, có điệu dễ làm cho trẻ nhanh chóng nắm bắt được những gì cha mẹ đọc. 

Cha mẹ có thể đọc cho trẻ nghe những bài đồng giao có âm điệu

Kể chuyện 

Đây là một trong những cách hiệu quả nhất để gắn kết tình cảm giữa cha mẹ và trẻ. Phương thức kể chuyện giúp trẻ có thể tiếp thu ngôn ngữ và văn hoá một cách nhanh chóng. Ngoài ra, còn giúp trẻ nâng cao trí tưởng tượng về các nhân vật và sự việc xảy ra trong câu chuyện.

Lặp lại nhiều lần  

Cha mẹ hãy dạy trẻ tập nói bằng cách hướng dẫn đọc những câu ngắn được ghép từ những từ dễ đọc, sau đó giải thích nghĩa câu đó với trẻ. Bí quyết để trẻ có thể ghi nhớ lâu hơn những gì cha mẹ nói là hãy lặp lại những câu đó nhiều lần.  

Xem các chương trình truyền hình dành cho trẻ 

Xem những chương trình truyền hình hay dành cho bé cũng là một hoạt động thú vị mà cha mẹ có thể dùng để giúp trẻ học được từ mới, số và các cụm từ nhỏ. 

Xem các chương trình truyền hình dành cho trẻ giúp bé học được từ mới, số và các cụm từ nhỏ. Nguồn từ istockphoto

Trẻ nhỏ có thể nhanh chóng tiếp thu và yêu thích các chương trình hoạt hình vì giọng nói và âm thanh dễ thương và dễ nghe của các nhân vật. Tuy nhiên, hành động này nên được cha mẹ kiểm soát cho trẻ dùng trong một khoảng thời gian nhất định.

Trò chuyện với trẻ

Cha mẹ có thể trò chuyện bằng cách vui đùa và nói những lời yêu thương đối với trẻ. Còn khi bước sang giai đoạn mới biết đi, cha mẹ hãy hỏi và tâm sự về một ngày của trẻ hoặc có thể đưa bé ra vườn trò chuyện và kể về những đồ vật hay cây cối xung quanh nhà. Điều này, sẽ giúp trẻ vừa tiếp thu những từ mới vừa hiểu ý nghĩa của từ.

Trò chơi giả vờ

Trẻ mới biết đi thích chơi giả vờ, đây là một trò chơi được phát triển từ trí tưởng tượng của trẻ. Vì thế để trẻ cảm thấy vui vẻ và dạy trẻ tập nói nhanh chóng, cha mẹ hãy hòa nhập vào trò chơi giả vờ này của trẻ. 

Cha mẹ hãy tham gia chơi và hòa nhập giả vờ với trẻ để khuyến khích trẻ nói

Cụ thể cha mẹ khi thấy trẻ đang giả vờ chơi lái xe thì hãy hỏi bé đi đâu, làm gì và có muốn cho cha hoặc mẹ đi chung không? Thêm vào đó, để phát triển khả năng sáng tạo và trí tưởng tượng của bé, cha mẹ hãy đưa cho trẻ một đồ vật và yêu cầu mô tả đồ vật đó bằng lời nói. 

Cố gắng hiểu những điều trẻ nói 

Khi cha mẹ cố gắng hiểu những gì trẻ nói, điều này sẽ giúp xây dựng cuộc nói chuyện hai chiều giữa cha mẹ và bé. Đồng thời làm cho trẻ có hứng thú và khuyến khích nói thêm. Trong quá trình trẻ đang nói chuyện, cha mẹ lưu ý không nên sửa lỗi sai của trẻ quá nhiều. Vì sẽ làm cho trẻ có tâm lý sợ sai và không muốn nói nữa.

Thêm từ 

Nếu trẻ đã học nói được những từ cơ bản như "quả táo", cha mẹ có thể gợi mở thêm một vài từ như "quả táo màu đỏ trên bàn" hoặc nếu bé nói "con chó", cha mẹ có thể thêm từ tạo thành cụm "một con chó nhỏ". Điều này, sẽ giúp trẻ có thể ghép các từ tạo thành cụm từ có nghĩa.

Chỉ và hỏi 

Để quá trình chỉ dẫn cho trẻ học nói chuyện thêm sinh động hơn, cha mẹ có thể chỉ vào các bộ phận trên cơ thể hoặc những đồ vật xung quanh và hỏi "đây là cái gì?", Sau đó chờ trẻ trả lời, nếu trả lời sai cha mẹ hãy giải thích lại từ từ để bé hiểu. 

Để trẻ có thể học được những từ mới về đồ vật xung quanh, cha mẹ hãy chỉ vào đồ vật và hỏi trẻ

Tạo tình huống để khuyến khích trẻ nói  

Cha mẹ hãy tạo điều kiện và các tình huống để dạy trẻ tập nói. Chẳng hạn khi trẻ muốn cha mẹ lấy một món đồ chơi, thay vì cha mẹ lấy ngay một món đồ nào đó mà trẻ chỉ vào, cha mẹ hãy hỏi lại: "con có muốn lấy bộ đồ chơi xếp hình này không?". Sau khi đưa đồ chơi cho trẻ, cha mẹ hãy nói thêm "hôm nay con muốn làm gì với những món đồ chơi này?" để bé có thể giao tiếp và tạo cuộc trò chuyện. 

Chơi trò cha mẹ hay quên 

Với trò chơi này, cha mẹ hãy giả vờ quên các món đồ và nhờ trẻ nhắc nhở. Chẳng hạn khi cha mẹ định đưa trẻ đi ra ngoài công việc chơi, nhưng lại giả vờ quên mang theo bộ dụng cụ chơi cát của trẻ ở công viên. Trẻ sẽ nhận thấy điều đó và nhắc nhở cha mẹ bằng cách chỉ vào đồ vật bập bẹ vài tiếng liên quan cho đến khi cha mẹ đáp ứng nhu cầu của chúng. Điều này, sẽ khuyến khích trẻ nói thay vì hành động.

Chỉ vào đồ vật và gọi tên của chúng nhiều lần

Cha mẹ hãy gọi tên những vật dụng của trẻ trong nhà hay tên của từng món đồ chơi như "đây là chiếc cốc của trẻ", lặp đi lặp lại nhiều lần. Điều này sẽ làm trẻ ghi nhớ và bắt chước theo cha mẹ.

Tạo sự phấn khích 

Trẻ sẽ cảm thấy phấn khích và vui vẻ khi nhận thấy những lời nói và biểu hiện của cha mẹ. Vì thế, khi cha mẹ dạy trẻ một từ mới, không chỉ là âm thanh, lời nói mà hãy diễn tả ra thêm bằng điệu bộ, cử chỉ để dễ ghi nhớ và khuyến khích trẻ lặp lại. 

Thay vì dùng lời nói để giúp trẻ ghi nhớ từ mới cha mẹ có thể thêm vào các hành động khi dạy trẻ tập nói

Cho trẻ đi giao lưu, kết bạn 

Cha mẹ nên cho trẻ đi kết bạn và giao lưu với những đứa trẻ cùng trang lứa. Vì khi nhìn thấy những đứa trẻ khác ở tuổi tương tự, điều này có thể khuyến khích bé nói chuyện và hòa vào tập thể.

3Những điều cha mẹ cần tránh khi dạy trẻ tập nói 

Mặc dù cha mẹ có thể giúp trẻ tham gia các hoạt động để khuyến khích trò chuyện. Tuy nhiên trong quá trình đó, cha mẹ cần phải lưu ý, tránh những thói quen sau:

Nói sai từ và sai âm thanh 

Khi tập nói chuyện, trẻ thường hay nói tiếng bập bẹ, có những từ nói chưa chính xác và đúng với âm tiết của nó. Thay vì để trẻ tiếp tục nói như vậy, cha mẹ hãy chỉnh sửa để trẻ hiểu và phát âm chính xác cho lần sau.  

Nói cấp tốc 

Hãy cho trẻ thời gian để hiểu những gì những từ cha mẹ nói. Trong quá trình khi cha mẹ hướng dẫn cho trẻ để nói chuyện, hãy thử nói chậm và nhấn mạnh vào các từ để bé lưu ý cần phát âm đúng. 

Quá trình tập nói của trẻ nên được diễn ra từ từ, hãy để trẻ hiểu từng từ cha mẹ nói

Núm vú giả 

Việc cha mẹ thường xuyên cho trẻ sử dụng núm vú giả hoặc thói quen mút ngón tay cái có thể ảnh hưởng đến sự phát triển giọng nói. Các bác sĩ tại Học viện nhi khoa Hoa Kỳ khuyến cáo trẻ trước 2 tuổi nên ngừng sử dụng núm vú giả. Nếu thói quen này vẫn còn tồn tại ở trẻ, cha mẹ hãy đến gặp và xin lời khuyên từ bác sĩ.

Tránh cho trẻ dùng cử chỉ nhiều để giao tiếp

Cha mẹ hãy khuyến khích trẻ nói những gì chúng muốn thay vì những cử chỉ. Các bậc phụ huynh tránh thúc đẩy trẻ chỉ dùng từ để giao tiếp. Nếu trẻ đang gặp khó khăn khi giao tiếp, cha mẹ hãy giúp trẻ bằng cách đặt câu hỏi gợi mở để bé có thể dễ dàng chia sẻ. 

Trong quá trình để giúp trẻ học nói, cha mẹ nên tránh để bé dùng cử chỉ nhiều thay vì giao tiếp

Tránh cho trẻ sử dụng thiết bị công nghệ quá nhiều 

Xem các chương trình dành cho bé trên các tivi, máy tính hay điện thoại… có thể giúp trẻ dễ dàng học nói. Tuy nhiên, các bậc phụ huynh hãy nên giới hạn thời gian sử dụng các thiết bị này. Vì nếu dùng quá nhiều nó có thể mang lại nhiều tác hại xấu cho trẻ. 

Bài viết liên quan: Cột mốc phát triển ngôn ngữ của trẻ và những điều ba mẹ cần lưu ý

4Khi nào đi khám bác sĩ? 

Mỗi đứa trẻ sẽ có những tốc độ phát triển riêng của chúng. Vì thế, cha mẹ đứng quá lo lắng khi nhìn thấy những đứa trẻ khác nói rất nhiều trong khi con mình chỉ đang bập bẹ học từng từ. Tuy nhiên, những trường hợp sau đây cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ nhi khoa để thăm khám:

• Trẻ không nói được những từ đơn giản khi được 12 tháng.
• Trẻ không nói được ít nhất 6 từ khi được 18 tháng.
• Trẻ không hiểu và làm theo những yêu cầu đơn giản của cha mẹ hay sử dụng các cụm từ đơn giản, không biết tên của các vật dụng thông thường như bàn chải, cốc nước… khi được 24 tháng.  

Khi nào nên đưa trẻ đi đến bác sĩ? Nguồn từ sutterhealth

Một điều quan trọng để có thể chỉ dạy và hướng dẫn giúp trẻ phát triển khả năng giao tiếp là cha mẹ hãy kiên nhẫn, động viên và khuyến khích trẻ tự tin nói. Thêm vào đó, hãy lặp lại nhiều lần những từ ngữ để giúp trẻ ghi nhớ tốt hơn. 

Trên đây là 15 hoạt động mà cha mẹ có thể chỉ dạy và hướng dẫn khi trẻ học kỹ năng giao tiếp. Thêm vào đó, bài viết này còn chia sẻ những giai đoạn phát triển ngôn ngữ của trẻ và những điều cần tránh trong quá trình dạy trẻ tập nói. AVAKids mong rằng cha mẹ đã có thêm kiến thức để giúp cho trẻ bước vào cột mốc này tốt nhất.

Thanh Lam tổng hợp từ MomJunction