Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ và chậm nói, mẹ phải làm sao?

Phát triển ngôn ngữ là một kỹ năng quan trọng ở trẻ nhỏ mà cha mẹ cần phải quan tâm. Tuy nhiên, dấu mốc phát triển ở mỗi đứa trẻ có thể khác nhau. Độ tuổi mà bé có thể nắm bắt ngôn ngữ có thể chênh lệch giữa các bé. Hiểu được điều này sẽ giúp cha mẹ không phải lo lắng về sự phát triển của con.

Cũng như các kỹ năng và cột mốc quan trọng khác, đến một độ tuổi nhất định, trẻ sẽ học ngôn ngữ và bắt đầu tập nói. Dù vậy, sẽ có những bé biểu hiện việc nắm bắt ngôn ngữ chậm hơn so với các bạn cùng lứa tuổi. Để giúp cha mẹ có thể yên tâm và hỗ trợ việc phát triển ngôn ngữ của con đúng cách, AVAKids đã tổng hợp những thông tin dưới đây.

1Lời nói và ngôn ngữ khác nhau như thế nào?

• Lời nói là sự diễn đạt bằng lời của ngôn ngữ bao gồm phát âm.
• Ngôn ngữ là việc truyền đạt và nhận thông tin, là sự hiểu biết thông qua giao tiếp bằng lời nói, bằng hình thể hay bằng văn bản.

Trẻ đến một độ tuổi nhất định sẽ phát triển ngôn ngữ và lời nói. Nguồn ảnh: freepik

2Chậm phát triển ngôn ngữ và chậm nói

Mặc dù ngôn ngữ và lời nói được định nghĩa khác nhau nhưng các vấn đề liên quan và ảnh hưởng đến trẻ có thể trùng lặp với nhau. Cụ thể như:

• Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ có thể nói tốt các từ nhưng chỉ có thể ghép hai từ lại với nhau.
• Trẻ chậm nói có thể sử dụng các từ và cụm từ để diễn đạt ý tưởng nhưng khó hiểu.

3Dấu hiệu của chậm nói và chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ

Một em bé không phản ứng với âm thanh hoặc giọng nói nên được kiểm tra và xác định vấn đề bởi các chuyên gia. Nhưng thông thường, cha mẹ rất khó nhận biết liệu con mình có bị chậm nói hay không. Vì thế, đây là một số điểm cần chú ý:

• Trẻ 12 tháng tuổi: Không sử dụng cử chỉ, chẳng hạn như chỉ tay hoặc vẫy tay chào tạm biệt
• Trẻ 18 tháng tuổi: Thích giao tiếp bằng cách dùng cử chỉ hơn giọng nói. Trẻ khó bắt chước âm thanh và gặp khó khăn khi hiểu các yêu cầu đơn giản bằng lời nói
• Trẻ 2 tuổi: Chỉ có thể bắt chước lời nói hoặc hành động mà không phát âm các từ hoặc cụm từ. Trường hợp khác, trẻ chỉ nói lặp đi lặp lại một số âm thanh, từ ngắn và không thể sử dụng lời nói để giao tiếp nhiều hơn. Ở độ tuổi này, trẻ có giọng nói bất thường (chẳng hạn như giọng khàn hoặc giọng mũi), hoặc không thể làm theo các hướng dẫn đơn giản cũng biểu hiện vấn đề về ngôn ngữ.

Một số trẻ có thể gặp vấn đề về phát triển ngôn ngữ và lời nói. Nguồn ảnh: freepik

Cha mẹ có thể đưa trẻ đến bác sĩ để được chẩn đoán kịp thời nếu như lời nói của trẻ khó hiểu so với lứa tuổi. Với trẻ ở tuổi lên 2, cha mẹ nên hiểu được khoảng 50% lời nói của trẻ. Khi trẻ 3 tuổi, cha mẹ nên hiểu được 75% lời nói của trẻ khi giao tiếp. Đến 4 tuổi, một đứa trẻ phải diễn đạt được lời nói của mình để cho người lạ có thể hiểu được.

Bài viết liên quan: Ba mẹ có biết những dấu hiệu trẻ chậm nói?

4Nguyên nhân gây ra chậm nói hoặc chậm phát triển ngôn ngữ

Việc chậm nói có thể do những nguyên nhân như:

• Suy giảm chức năng miệng, ví dụ các vấn đề về lưỡi hoặc vòm miệng
• Nếp gấp bên dưới lưỡi hạn chế chuyển động của lưỡi

Nhiều trẻ chậm nói có các vấn đề khi hoạt động khoang miệng. Điều này xảy ra khi vùng não chịu trách nhiệm về lời nói có sai sót. Trẻ sẽ khó phối hợp môi, lưỡi và hàm để tạo ra âm thanh hay lời nói. Những đứa trẻ cũng có thể gặp các vấn đề khác ngoài phát âm, ví dụ như khó bú sữa.

Ảnh hưởng từ thính giác cũng có thể tác động lớn đến lời nói. Vì vậy, cha mẹ nên đưa bé đến bác sĩ để kiểm tra thính giác bất cứ khi nào thấy trẻ có vấn đề về giọng nói. Trẻ không thể nghe cũng sẽ rất khó để nói, hiểu hay bắt chước và sử dụng ngôn ngữ.

Nhiễm trùng tai, đặc biệt là nhiễm trùng mãn tính, có thể ảnh hưởng đến thính giác. Nhưng nếu trẻ vẫn có thính giác bình thường ở một bên tai thì lời nói và ngôn ngữ sẽ phát triển bình thường.

Nhiễm trùng tai là một trong những nguyên nhân khiến trẻ chậm nói hoặc chậm phát triển ngôn ngữ. Nguồn ảnh: freepik

5Làm thế nào để chẩn đoán chứng chậm phát triển ngôn ngữ hoặc chậm nói

Nếu nhận thấy trẻ có vấn đề, việc quan trọng nhất là cha mẹ đưa bé đến gặp bác sĩ chuyên khoa về ngôn ngữ. 

Nhà nghiên cứu bệnh học về ngôn ngữ lời nói (speech-language pathologist - SLP) sẽ kiểm tra kỹ năng nói và ngôn ngữ của trẻ. Đồng thời, các bài kiểm tra tiêu chuẩn sẽ được tiến hành để xác định các mốc phát triển ngôn ngữ và lời nói ở trẻ.

Trẻ sẽ được kiểm tra một số điểm quan trọng như:

• Những gì trẻ hiểu (được gọi là ngôn ngữ tiếp thu)
• Những gì trẻ có thể nói (được gọi là ngôn ngữ biểu cảm)
• Phát triển âm thanh và rõ ràng của lời nói
• Tình trạng vận động miệng của trẻ (miệng, lưỡi, vòm miệng,... hoạt động như thế nào để nói, ăn và nuốt)

Dựa trên kết quả kiểm tra, bác sĩ chuyên khoa ngôn ngữ có thể đề nghị liệu pháp ngôn ngữ phù hợp cho trẻ.

Bài viết liên quan: Âm ngữ trị liệu cho trẻ là gì?

6Trị liệu bằng giọng nói có lợi ích như thế nào?

Bác sĩ chuyên khoa sẽ làm việc với trẻ để cải thiện kỹ năng nói và ngôn ngữ. Đồng thời, cha mẹ cũng sẽ được hướng dẫn những việc cần làm ở nhà để giúp trẻ.

Cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa để kiểm tra nếu có dấu hiệu chậm nói và chậm phát triển ngôn ngữ. Nguồn ảnh: freepik

Sự tương tác của cha mẹ là một phần quan trọng trong việc giúp đỡ những đứa trẻ gặp vấn đề về lời nói hoặc ngôn ngữ. Dưới đây là một số cách để khuyến khích phát triển ngôn ngữ và giao tiếp ở nhà cho trẻ:

• Tập trung vào giao tiếp: Nói chuyện, hát cùng với bé. Đồng thời, cha mẹ cũng nên khuyến khích bé bắt chước âm thanh và cử chỉ trong khi giao tiếp.
• Đọc cho trẻ nghe: Nên bắt đầu đọc cho trẻ nghe ngay từ khi còn nhỏ. Cha mẹ có thể tìm những cuốn sách phù hợp với lứa tuổi hoặc có tranh để khuyến khích trẻ cùng đọc sách. Trong thời gian đó, cha mẹ có thể gọi tên các đồ vật hay bức tranh hoặc sử dụng các đồ chơi cho trẻ chậm nói.

Sử dụng các tình huống hàng ngày: Để xây dựng khả năng nói và phát triển ngôn ngữ của trẻ, cha mẹ có thể vừa làm việc vừa nói cho trẻ nghe như một người lớn. Bạn có thể gọi tên các loại thực phẩm ở cửa hàng tạp hóa, giải thích những gì bạn đang làm khi nấu một bữa ăn hoặc dọn dẹp phòng và chỉ vào những đồ vật xung quanh nhà.

7Kết luận

Việc nhận biết và điều trị chứng chậm nói và chậm phát triển ngôn ngữ là điều cần được làm càng sớm càng tốt. Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về vấn đề ngôn ngữ ở trẻ, đừng quên liên hệ đến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn nhé!

Thu Phương tổng hợp từ kidshealth