Trẻ bị còi xương là tình trạng cơ thể trẻ bị rối loạn gây giảm khoáng hóa của đĩa sụn và xương. Bệnh còi xương có ba dạng:
Còi xương dinh dưỡng là căn bệnh loạn dưỡng xương do thiếu hụt hay rối loạn chuyển hóa vitamin D. Việc này ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa hấp thu canxi và phospho tạo xương ở trẻ.
Ánh sáng mặt trời hỗ trợ cơ thể tổng hợp vitamin D. Trẻ bị thiếu ánh sáng mặt trời vì nhiều lý do khác nhau. Ví dụ yếu tố địa lý, khí hậu, mùa đông, sinh sống ở vùng núi, sương mù nên trẻ bị hạn chế việc tiếp xúc da với ánh sáng mặt trời.
Trẻ sơ sinh có được vitamin D chủ yếu qua nhau thai và sữa mẹ. Khi thiếu Vitamin D, quá trình hấp thụ canxi ở ruột sẽ giảm, cơ thể không thể huy động canxi từ xương vào máu gây rối loạn quá trình khoáng hóa xương. Nếu mẹ không bổ sung đủ vitamin D thì trẻ có nguy cơ còi xương cao.
Trẻ uống sữa công thức dễ bị còi xương hơn trẻ bú mẹ. Dù hàm lượng vitamin D trong cả hai loại sữa đều thấp nhưng trẻ dễ hấp thu vitamin D từ sữa mẹ hơn. Ngoài ra, việc cho trẻ ăn bột sớm sẽ khiến trẻ bị còi xương vì trong bột có nhiều acid phytic làm giảm hấp thu canxi và vitamin D ở ruột.
Trẻ uống sữa công thức dễ bị còi xương hơn trẻ bú mẹ
Trẻ sinh nhẹ cân dễ bị còi xương do cơ thể không dự trữ đủ muối khoáng và vitamin D trong thời kỳ bào thai. Ngoài ra, hệ thống men tham gia chuyển hóa vitamin D của trẻ còn yếu. Bệnh tật như tiêu chảy kéo dài, nhiễm ký sinh trùng đường ruột, viêm gan tắc mật có ảnh hưởng đến hấp thụ vitamin D khiến trẻ bị còi xương.
Giai đoạn trẻ bị còi xương sớm
Giai đoạn này sẽ bắt đầu trong khoảng 6 tháng đầu đời. Khi gặp tình trạng này, trẻ thường xuyên khó ngủ, quấy khóc, đổ mồ hôi, rụng tóc vành khăn, da trẻ bị xanh xao hay viêm phổi tái phát nhiều lần.
Giai đoạn trẻ bị còi xương cấp
Trẻ đã bị còi xương sớm nhưng không được điều trị kịp thời thì bệnh sẽ nặng dần. Trẻ sẽ có những biểu hiện như nôn khi ăn, thở rít thanh quản, co giật, thiếu máu, da xanh xao.
Giai đoạn trẻ em bị còi xương nặng
Với trẻ em dưới 12 tháng, trẻ sẽ mọc răng chậm, răng mọc không theo trật tự, phần xương sọ của trẻ sẽ mềm hơn những đứa trẻ bình thường. Đầu của trẻ dễ bị biến dạng, trẻ chậm biết ngồi, bò, đứng, đi.
Trẻ lớn hơn sẽ bị biến dạng như nhô xương lồng ngực ra phía trước, xuất hiện vòng cổ tay và chân, chân có hình vòng kiềng, khung xương chậu bị hẹp.
Nhiều mẹ lầm tưởng trẻ suy dinh dưỡng, gầy ốm mới bị còi xương còn trẻ bụ bẫm thì không. Tuy nhiên, điều này không đúng vì còi xương và còi cọc khác nhau:
Vì vậy, để xác định chính xác trẻ bị còi xương dinh dưỡng, bác sĩ chuyên khoa sẽ dựa trên tiền sử bệnh lý, các dấu hiệu lâm sàng, kết quả xét nghiệm máu về hàm lượng vitamin D hoặc canxi hay chẩn đoán còi xương trên X-Quang.
Trẻ bị bệnh còi xương nếu không khắc phục kịp thời sẽ đối mặt với những biến chứng nguy hiểm hay di chứng ảnh hưởng đến ngoại hình. Cụ thể:
Còi xương sẽ ảnh hưởng đến quá trình phát triển thể chất và vóc dáng của trẻ
Ngoài việc cho trẻ em thăm khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần, mẹ nên đưa con đi khám nếu thấy trẻ có dấu hiệu còi xương suy dinh dưỡng. Các chuyên gia dinh dưỡng sẽ xây dựng phác đồ điều trị giúp trẻ phát triển toàn diện cả về thể chất và tinh thần hay lên lịch tái khám để kiểm tra chế độ ăn uống.
Với những trẻ em ít được tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, trẻ sinh ra bị nhẹ cân thì từ tuần thứ 2 sau sinh nên được cho uống vitamin D với liều lượng 400 đơn vị/ngày và uống liên tục trong năm đầu. Liều lượng và thời gian dùng thuốc cần được tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ vì nếu uống quá liều có thể làm tăng canxi máu, vôi hóa mạch máu dẫn đến sỏi thận.
Mẹ nên tắm nắng cho trẻ trước 9 giờ sáng và trong 10 – 30 phút. Nếu sống ở những vùng thiếu sáng, mẹ có thể đưa trẻ đến khoa vật lý trị liệu để tắm ánh sáng nhân tạo. Lưu ý khi phơi nắng không nên cho trẻ em mặc nhiều quần áo để ánh nắng có thể chiếu trực tiếp lên da.
Trẻ bị còi xương có thể ngăn ngừa nếu được cho tắm nắng
Trẻ cần uống hoặc tiêm vitamin D với liều khoảng 4000 IU/ngày trong vòng 4 – 8 tuần. Các khoảng cách tiêm nhắc lại là 3 tháng và tiêm kéo dài trong vòng 1 năm. Ngoài ra, mẹ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng vì mỗi trẻ sẽ có mức vitamin D khác nhau.
Mẹ có thể bổ sung thêm canxi bằng các loại chế phẩm như ống canxi B1 – B2 – B6 ở cả dạng uống hoặc cốm ăn.
Mẹ nên xây dựng chế độ hợp lý và khoa học dành cho trẻ. Với trẻ sơ sinh, mẹ nên nuôi hoàn toàn bằng sữa mẹ. Khi trẻ em đến tuổi ăn dặm thì mẹ bổ sung những thực phẩm giàu canxi. Thêm vào đó, mẹ cũng nên bổ sung chất béo vào chế độ dinh dưỡng của trẻ em vì chúng giúp hấp thụ vitamin D.
Với chế độ dinh dưỡng và điều trị phù hợp, tình trạng còi xương của trẻ sẽ khỏi dần. Chế độ dinh dưỡng cho trẻ em bị còi xương cần đảm bảo đầy đủ chất bột đường, chất đạm, chất béo, chất xơ, vitamin và khoáng chất nhưng mẹ cần ưu tiên đạm động vật và thực phẩm giàu vitamin D, canxi:
Chế độ dinh dưỡng của trẻ bị còi xương cần chứa nhiều chất xơ
Để phòng ngừa bệnh còi xương, mẹ cần lưu ý những điều sau:
Trẻ bị còi xương là điều mà không mẹ nào mong muốn. Vì vậy, với các thông tin trên đây, AVAKids tin rằng mẹ sẽ có đủ kiến thức giúp trẻ ngăn ngừa được bệnh còi xương hay có hướng giải quyết phù hợp nếu chẳng may trẻ mắc bệnh còi xương.
Lưu ý: Các bài viết của AVAKids/Vũ Trụ Bỉm Sữa chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Linh Linh tổng hợp
Kiểm duyệt bởi Trúc Lâm
Bài viết có hữu ích với bạn không?
Cám ơn bạn đã phản hồi!