Một số lưu ý quan trọng trong cách dạy con để con trưởng thành lành mạnh

Hiện nay có quá nhiều cách dạy con được cho là hiệu quả, làm cha mẹ băn khoăn không biết chọn phương pháp nào là phù hợp cho con mình. Thấu hiểu điều đó, chuyên mục Giáo dục sớm 0 - 6 tuổi của AVAKids sẽ cùng các mẹ tìm hiểu về những cách dạy con nổi tiếng nhé. 

1Những cách dạy con nổi tiếng được nhiều cha mẹ áp dụng

Phương pháp Montessori

Phương pháp giáo dục Montessori được phát triển bởi một chuyên gia người Ý, là một phương pháp giáo dục trẻ bằng việc học tập thông qua các giáo cụ trực quan, thúc đẩy tiềm năng của trẻ trong một môi trường giáo dục thân thiện. Với cách dạy con này, con là trung tâm, cha mẹ và giáo viên là người hướng dẫn.

Cha mẹ sẽ làm bạn với con thay vì áp đặt. Trước khi nhận xét đúng hay sai, cha mẹ dạy con bằng cách làm mẫu. Đồng thời quan sát và gợi ý để bé phát triển tiềm năng. Cách dạy con theo Montessori nhấn mạnh đến vai trò của tính tự lập, tự chủ, tự do trong việc hình thành nhân cách.

Cách dạy con theo người do Thái

Những người mẹ Do Thái không bảo bọc con mà dành cho con sự khích lệ và nỗ lực. Họ có quy tắc 3 không trong việc nuôi con là: không thỏa mãn trước, không thỏa mãn tức thời, không thỏa mãn quá mức yêu cầu của con.

Cách dạy con theo người Do Thái thúc đẩy trẻ giúp đỡ việc nhà. Theo họ, đây là kỹ năng sinh tồn cần thiết và trẻ hai tuổi là đã có thể bắt đầu tập tự phục vụ bản thân. Theo nghiên cứu của Tạp chí giáo dục Gia đình tại Israel, tỷ lệ thất nghiệp của người không biết làm việc nhà cao hơn 15 lần người biết làm việc nhà. 

Cùng trẻ làm việc nhà một cách dạy con hiệu quả, giúp bé có kỹ năng sinh tồn

Cách dạy con của người Nhật

Trẻ em ở Nhật Bản được dạy cách đối nhân xử thế, các chuẩn mực đạo đức và văn hóa từ lúc ở nhà cho đến khi đi học. Cách dạy con của người Nhật chú trọng vào nuôi dưỡng phẩm chất đạo đức.

Ở Nhật, kỷ luật rất được coi trọng, cha mẹ sẽ dạy con đức tính này từ rất sớm. Đây cũng là điểm tương đồng với cách dạy con của người Do Thái.

Các trò chơi vận động, trò chơi ngoài trời, hoạt động dã ngoại với bạn bè và gia đình cũng được chú trọng. Ngay từ khi trẻ lên hai tuổi, cha mẹ đã tập cho trẻ đi bộ đều đặn, với các bài tập đi bộ chia nhỏ 10 mét, 20 mét.

Cha mẹ sẽ không can thiệp khi trẻ đang tập trung làm gì đó. Hãy để trẻ trôi theo dòng chảy tư duy của việc đang làm. Điều này được cho rằng sẽ giúp trẻ phát triển trí não. 

Cách dạy con của người Mỹ

Cách dạy con của người Mỹ theo nguyên tắc tôn trọng tối đa, nhưng đồng thời cũng hết sức kỷ luật. Từ nhỏ, trẻ được dạy cách tự ăn, tự chăm sóc mình nếu có thể, ăn uống, sinh hoạt đúng giờ và lịch sự nơi công cộng. 

Lúc đầu, trẻ có thể còn ngượng nghịu, lóng ngóng hay cáu kỉnh và bỏ cuộc. Cha mẹ cần kiên trì, hết lần này tới lần khác, vừa hướng dẫn vừa khích lệ, biến giờ ăn thành giờ chơi để trẻ thêm hứng thú.

Trẻ được tạo điều kiện phát triển khả năng sáng tạo như tự làm đồ chơi, tự sửa đồ chơi. Trẻ được tôn trọng và hỏi ý kiến. Cha mẹ thương con nhưng không chiều con. Trẻ em được tự do sắp xếp và quyết định thời gian.

Phương pháp Waldorf

Mục tiêu của phương pháp giáo dục Waldorf giúp nuôi dạy trẻ trở thành người tự tin, cho trẻ cơ hội được làm điều mình muốn và khám phá bản thân. Theo phương pháp này, mỗi đứa trẻ là duy nhất, không có công thức chung, không có cuốn sách nào có thể dạy cha mẹ cách giao tiếp với trẻ em.

Cha mẹ cần đối xử với mỗi đứa trẻ theo một cách khác nhau. Việc dạy trẻ bằng những câu chuyện sẽ giúp trẻ nhớ lâu và hứng thú hơn.

Cách dạy con này cũng chú trọng vào các hoạt động vui chơi ngoài trời. Việc này có thể giúp bé học cách quan sát và hòa hợp với thế giới. Đồ chơi cho bé nên đơn giản như đồ chơi gỗ để giúp phát triển trí tưởng tượng tốt hơn.

Việc tạo nhịp điệu các thói quen hàng ngày theo giờ giấc cũng quan trọng để giúp bé kỷ luật. Các nghi thức đơn giản hàng ngày giúp trẻ cảm thấy an toàn và dạy trẻ biết cách tổ chức, chuyển giao giữa các hoạt động. Ví dụ như hát một bài hát là đến giờ ăn, đọc một bài thơ là đến giờ ra chơi. 

Phương pháp tiếp cận Reggio

Cách dạy con theo phương pháp Reggio Emilia quan niệm mỗi đứa trẻ có thể nói hàng trăm ngôn ngữ và cực kỳ sáng tạo. Vì thế cha mẹ không nên gò bó con theo ngôn ngữ của mình. Cha mẹ nên tôn trọng và lắng nghe con. 

Quan điểm chính của cách dạy con này là không có câu trả lời sai, chỉ có những quan điểm khác nhau. Đừng nói rằng trẻ đã sai, hãy hỏi lý do vì sao trẻ nghĩ theo cách đó và nói với trẻ về một cách suy nghĩ khác. Trước khi giải thích về điều gì đó hãy hỏi ý kiến của trẻ về điều đó trước.

Cha mẹ có thể đặt thêm câu hỏi cho trẻ và yêu cầu câu trả lời chi tiết. Qua đó, trẻ sẽ học cách tư duy và thể hiện suy nghĩ của mình.

2Những lưu ý trong cách dạy con

Điều chỉnh cảm xúc, không nổi giận chửi mắng hay đánh con

Cha mẹ là người thầy đầu tiên và cực kỳ quan trọng. Trẻ không chỉ học từ lời nói của cha mẹ mà còn bắt chước cha mẹ trong mọi thứ. Cách dạy con hay nhất chính là cha mẹ làm gương cho bé. Cách cha mẹ đối diện và điều tiết cảm xúc, cũng chính là cách bé sẽ áp dụng sau này.

Vì vậy, cha mẹ đừng hành động nóng vội khi đang tức giận hay chán nản. Việc hít thở sâu và chờ đến khi bình tĩnh mới giải quyết vấn đề là một cách tốt hơn. Cha mẹ không nên chửi mắng độc địa hay đánh đập trẻ, trẻ sẽ bị hoảng sợ, lâu dần ảnh hưởng đến sự tự tin. Đồng thời những đứa trẻ này cũng rất dễ nổi giận và cáu gắt.

Khi bắt đầu mất bình tĩnh, cha mẹ có thể nói rõ với trẻ rằng mình đang tức giận và cần đi chỗ khác để xử lý cảm xúc. Việc kiểm soát nóng giận đôi khi không hiệu quả, vì thế đi khỏi nơi có tác nhân gây ra cơn giận dữ, quan sát cơn giận sẽ giúp cha mẹ bình tĩnh nhanh hơn và không tạo ra tổn thương cho nhau. 

Tập thấu hiểu nhau

Khi trẻ nóng giận, thay vì giảng giải, cha mẹ hãy đưa trẻ đến một nơi yên tĩnh và quan sát trẻ. Đó không phải là một hình phạt mà là một cơ hội để trẻ bình tĩnh lại và cha mẹ hiểu trẻ hơn. 

Một số người cho rằng cách dạy con đúng đắn là phải giảng giải thật nhiều để trẻ biết lỗi. Nhưng thực ra việc cố phân tích về lỗi lầm của trẻ có thể gây phản tác dụng, thay vào đó hãy tạo cho trẻ một cảm giác an toàn và được yêu thương để trẻ bình tĩnh lại trước. Khi trẻ đủ bình tĩnh thì mới có đủ khả năng để lắng nghe phân tích.

Cách để hiểu nhau nhanh nhất là đối xử với con như những người bạn. Đồng thời cha mẹ nên dành cho trẻ những lời nói yêu thương. Đối với người Việt, nói “yêu con” có vẻ là một sự sến sẩm, nhưng những ngôn từ yêu thương đó là chất dưỡng nuôi, đi cùng trẻ suốt đời. 

Những cử chỉ và lời nói yêu thương sẽ giúp cha mẹ và con cái thấu hiểu nhau

Cho con tự do lựa chọn

Nhiều cha mẹ có cách dạy con rất kiểm soát. Họ nhân danh tình yêu và điều tốt nhất cho con để biện minh cho việc can thiệp sâu vào chuyện của con cái, thỏa mãn "ham muốn kiểm soát" của chính họ. 

Ranh giới giữa cách dạy con tự do lựa chọn trong định hướng và sự thao túng kiểm soát đôi khi rất là mong manh. Vì thế khi nuôi dạy con, mỗi người cần nhìn sâu, lắng nghe chính mình, quan sát và phản tư chính mình để có cách ứng xử phù hợp hơn. 

Có một số cha mẹ kiểm soát đến cả sở thích của con cái. Với cách dạy con như vậy, trẻ em dễ trở nên thụ động, mất khả năng tư duy độc lập, không có chính kiến. Việc cấm đoán thường xuất phát từ những lo lắng về sự an toàn của trẻ, tuy nhiên sáng tạo ra cách để trẻ có thể thực hiện mà vẫn an toàn sẽ hay hơn là cấm đoán.

Không bao bọc quá mức

Một số trẻ đã lên ba tuổi mà cha mẹ vẫn cho con ăn, chọn từng bộ quần áo thì sẽ dẫn đến hình thành tính phụ thuộc và không biết cách tự lập. Trẻ thiếu đi các kỹ năng sống cơ bản và không có chính kiến. 

Việc bảo bọc quá mức sẽ tạo nên những “em bé khổng lồ”, trẻ lớn lên không những không đánh giá cao công sức của cha mẹ mà còn oán trách vì đã tước đoạt quyền độc lập của mình. Những đứa trẻ này cũng khó thích nghi với xã hội và hay bị mất phương hướng.

Giúp đỡ con 

Cách dạy con độc lập không có nghĩa là bỏ mặc con, không giúp đỡ con. Ví dụ như việc tập ngồi bô cho bé, cha mẹ sẽ phải giúp trẻ ở những lần đầu. Khi trẻ đã tập nhiều lần và tự tin có thể làm được thì cha mẹ để trẻ tự làm. Việc tạo ra các thói quen tốt hằng ngày là rất quan trọng. Nếu trẻ quên việc gì đó thì cha mẹ cần kiên nhẫn với trẻ.

Kết nối trước khi đưa ra yêu cầu

Trước khi cha mẹ đưa ra yêu cầu với trẻ, hãy cho trẻ thời gian để làm quen, khơi gợi ham muốn học hỏi từ trẻ. Việc ép buộc trẻ sẽ chỉ khiến trẻ cư xử sai khi cảm thấy tiêu cực về bản thân và không có sự kết nối với người xung quanh.

Để kết nối với trẻ, việc đầu tiên là cha mẹ có thể cùng trẻ học cách gọi tên cảm xúc. Khi buồn thì biết đang buồn, vui thì biết đang vui, giận thì biết đang giận. Nhất là không nên giáo điều theo kiểu: “Làm con thì không được tức giận với cha mẹ”. Trẻ chỉ mới nói lên cảm xúc mà đã bị phán xét thì sau này trẻ sẽ không chia sẻ gì nữa.

Đưa ra quy tắc 

Cha mẹ có thể đặt ra một số quy tắc, và giải thích lợi ích của chúng cho trẻ, đồng thời lắng nghe ý kiến của trẻ. Khi trẻ cảm thấy được hiểu, trẻ sẽ chấp nhận những nguyên tắc dễ dàng hơn.

Dạy trẻ sửa sai

Cha mẹ có thể dạy trẻ sửa sai nhanh chóng bằng cách làm gương. Ví dụ như việc cha mẹ dùng khăn giấy lau sạch sữa tươi, sữa hoa quả, sữa bột,... bị đổ, không phàn nàn và không xấu hổ, thì sau này trẻ sẽ bắt chước y như vậy. Cha mẹ bình tĩnh xử lý tình huống thì trẻ cũng sẽ như thế. Cha mẹ biết xin lỗi và cảm ơn thì trẻ cũng sẽ tương tự. 

Có đôi khi hành vi sai trái của trẻ là xuất phát từ việc muốn gây sự chú ý hoặc một sự khó chịu nào đó trong người. Cha mẹ hãy kiểm tra sức khỏe của trẻ, trò chuyện với trẻ, để trẻ khóc và giải phóng cảm xúc xáo trộn bị kìm nén. Sau khi được thỏa mãn những nhu cầu cơ bản trên, trẻ sẽ hiểu và điều chỉnh những hành vi sai trái.

Kết nối và vui chơi với con hàng ngày nhiều hơn

Việc cha mẹ dùng điện thoại suốt ngày và để trẻ sử dụng điện thoại hay xem ti vi quá nhiều là những việc làm rất nguy hiểm. Cha mẹ nên cùng trẻ chơi một số trò chơi trong nhà đơn giản để có nhiều thời gian bên nhau chất lượng hơn. Đối với trẻ nhỏ, làm gì đôi khi không quan trọng bằng việc làm cùng nhau. 

Chấp nhận con chưa hoàn hảo và tôn trọng con

Dù là người lớn hay trẻ em thì việc "làm sai - điều chỉnh" là những việc hết sức bình thường. Sống chính là học từ những trải nghiệm như thế.

Cha mẹ yêu con là cha mẹ chấp nhận được rằng con chưa hoàn hảo và cho con cơ hội sửa sai. Việc hễ làm sai là bị mắng sẽ dẫn đến tâm lý sợ hãi, đánh mất kỹ năng cần thiết đó là không thể chấp nhận thất bại. 

Tôn trọng trẻ là một việc tưởng đơn giản nhưng có thể không đơn giản vì tâm lý của một số cha mẹ hay nghĩ: “Trẻ con thì biết gì đâu”. Điều này dẫn đến những sự việc như cha mẹ làm sai với trẻ cũng không giải thích, không xin lỗi. Chỉ cần cha mẹ đừng xem trẻ là trẻ con, mà tôn trọng như một người bạn thì vấn đề này sẽ được giải quyết.

Đọc sách cho con nghe

Cùng con đọc sách là một cách dạy con hiệu quả

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra lợi ích của việc đọc sách cho trẻ. Đọc sách không chỉ giúp trẻ có thêm kiến thức mà còn giúp làm tăng tình cảm giữa cha mẹ và con cái. Việc đọc sách cho trẻ nghe cũng giúp dạy trẻ thích đọc sách từ nhỏ. Đây là một kỹ năng cực kỳ cần thiết trong việc tự học của trẻ sau này.

Hy vọng với những thông tin trên đây từ AVAKids, các mẹ đã có thêm ý tưởng và sáng tạo cách dạy con của riêng mình. Các mẹ cũng đừng quá áp lực, chỉ cần quan sát con đủ nhiều, bản năng làm mẹ của mỗi người sẽ biết linh hoạt cho phù hợp nhất với con mình.

Quỳnh tổng hợp

Kiểm duyệt bởi Trúc Lâm