Bệnh tiêu chảy ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em khiến nhiều mẹ lo lắng nhưng nhiều mẹ vẫn chưa biết phương pháp chữa bệnh tiêu chảy. Cùng AVAKids tìm hiểu các phương pháp chữa, cách phòng bệnh tiêu chảy ở trẻ em trong bài viết.

1Bệnh tiêu chảy ở trẻ em là gì?

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em được định nghĩa là tình trạng trẻ em đi phân đi lỏng hay phân nước từ 3 lần mỗi ngày. Bé bị bệnh tiêu chảy mãn tính có thể đi phân lỏng, chảy nước liên tục hoặc ngắt quãng từ 4 tuần trở lên, gây ra ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ em ở mọi lứa tuổi.

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em cần được theo dõi

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em chỉ kéo dài trong một thời gian ngắn được gọi là tiêu chảy cấp. Bệnh tiêu chảy ở trẻ em dạng cấp tính là căn bệnh phổ biến, thường chỉ kéo dài vài ngày và tự khỏi. Nguyên nhân gây ra bệnh tiêu chảy ở trẻ em dạng cấp tính bởi thực phẩm hoặc nước bị ô nhiễm do vi khuẩn hoặc bệnh cảm cúm.

2Nguyên nhân dẫn đến bệnh tiêu chảy ở trẻ em

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em là phản ứng mà cơ thể tự loại bỏ vi trùng và hầu hết các đợt kéo dài từ vài ngày đến một tuần. Bệnh tiêu chảy ở trẻ em có kèm theo sốt, buồn nôn, chuột rút và mất nước. Một số lý do phổ biến nhất khiến trẻ em bị tiêu chảy sẽ gồm có:

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em xuất hiện do nhiễm trùng đường ruột bởi các loại virus, vi khuẩn sau:

• Virus: Nó gây ra hiện tượng tiêu chảy, buồn nôn. Các dấu hiệu thường kéo dài vài ngày, và bệnh nhi đặc biệt là trẻ em sơ sinh dễ bị mất nước do không bổ sung đủ chất lỏng cho cơ thể.
• Rotavirus: Thường gặp ở trẻ em sơ sinh và trẻ em nhỏ, có thể gây ra tiêu chảy. Các đợt bùng phát căn bệnh phổ biến hơn vào mùa đông và đầu xuân. Đáng mừng là vaccine rotavirus có khả năng bảo vệ trẻ em khỏi loại virus này.
• Enterovirus: Một loại virus đường ruột khác cũng chực chờ tấn công hệ tiêu hóa khiến trẻ em bị tiêu chảy, đó là Enterovirus. Loại virus này sinh sôi quanh năm nhưng phát triển mạnh nhất trong những tháng mùa hè.
• Vi khuẩn: Nhiều chủng loại vi khuẩn có khả năng gây ra tình trạng tiêu chảy cho trẻ em, chẳng hạn như E. coli, Salmonella, Campylobacter, Shigella. Chúng thường xâm nhập hệ tiêu hóa sau khi trẻ em bị ngộ độc thực phẩm, khiến trẻ em đi ngoài phân lỏng và nôn mửa trong vòng vài giờ sau khi bị nhiễm.
• Ký sinh trùng: Các loại ký sinh trùng được xem là lý do gây ra tiêu chảy ở trẻ em sẽ gồm có giardiasis và cryptosporidiosis.

Bên cạnh những nguyên nhân nói trên, bệnh tiêu chảy ở trẻ em có thể do những lý do dưới đây:

• Có chế độ ăn nhiều đường như đồ ngọt, uống nhiều nước trái cây đóng hộp.
• Dị ứng thực phẩm
• Không hấp thụ được lactose, fructose hoặc sucrose
• Đang bị các vấn đề về ruột như căn bệnh celiac, viêm ruột, viêm dạ dày, viêm loét đại tràng.

Không nên xem nhẹ bệnh tiêu chảy ở trẻ em dạng cấp tính 

3Dấu hiệu bệnh tiêu chảy ở trẻ em

Mất nước là một trong những biến chứng đáng lo ngại nhất của căn bệnh tiêu chảy ở trẻ em. Tiêu chảy nhẹ thường không gây ra mất nước đáng kể, nhưng tiêu chảy mức độ vừa hoặc nặng thì gây ra mất nước ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ em. Mất nước nhiều rất nguy hiểm do nó có thể gây ra co giật, tổn thương não, thậm chí tử vong.

Mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ em đi đến cơ sở Y tế khi trẻ em có các dấu hiệu bệnh tiêu chảy ở trẻ em dưới đây:

• Chóng mặt
• Chuột rút
• Đầy hơi, đau bụng, buồn nôn
• Sốt
• Phân có máu
• Khô, dính miệng
• Nước tiểu có màu sắc vàng đậm, hoặc rất ít hoặc không có nước tiểu
• Ít hay không chảy nước mắt khi khóc
• Da lạnh, khô da
• Mệt mỏi

4Thời điểm nào trẻ em dễ bị bệnh tiêu chảy nhất?

Tại nước ta, căn bệnh tiêu chảy ở trẻ em có thể xuất hiện quanh năm, song, có hai thời điểm căn bệnh thường xảy ra với số lượng lớn bệnh nhân, đó là:

• Khi vào mùa nóng: Đây là thời điểm có điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển nhiều hơn. Cùng với đó, người dân đều đặn ăn uống bên ngoài nhiều hơn. Vì vậy, dễ nhiễm căn bệnh tiêu chảy do nhiễm khuẩn.
• Khi vào mùa lạnh: Lúc này, người dân thường ở trong nhà, tập trung đông đúc, điều này sẽ tạo điều kiện cho virus lây lan. Vì vậy, trẻ em cũng dễ nhiễm phải những đợt dịch tiêu chảy do virus, đặc biệt là do Rotavirus.

Bệnh tiêu chảy cấp ở trẻ em có thể chữa khỏi

5Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện?

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em dạng nhẹ không cần đến bác sĩ chuyên khoa và sẽ tự hết trong vòng vài ngày. Tuy nhiên, trường hợp bệnh tiêu chảy ở trẻ em diễn tiến nặng, ba mẹ cần đưa trẻ em tới bệnh viện ngày nếu thấy các dấu hiệu sau:

• Đau bụng dữ dội.
• Chướng bụng.
• Bé dưới 6 tháng tuổi.
• Đi ngoài phân lẫn máu.
• Bé nôn mọi thứ sau ăn.
• Bé lừ đừ, không chơi đùa.
• Bé quấy khóc liên tục.
• Bé có dấu hiệu mất nước.
• Sốt cao liên tục khó hạ.
• Đi ngoài phân lỏng nhiều lần (hơn 02 lần mỗi giờ).
• Bé không có cảm giác thèm ăn, thậm chí không muốn ăn bất cứ món gì.
• Các dấu hiệu nặng khác: thở mệt, vã mồ hôi, mê man.

6Chẩn đoán bệnh tiêu chảy ở trẻ em

Rất dễ để phát hiện bệnh tiêu chảy ở trẻ em dựa vào dấu hiệu. Tuy nhiên, ba mẹ cần tìm ra thủ phạm gây ra tình trạng này thì mới có hướng chữa trị đúng phương pháp. Để xác định lý do gây ra bệnh tiêu chảy ở trẻ em, bác sĩ chuyên khoa sẽ:

• Tìm hiểu về các món ăn hay thức uống mà trẻ em đã ăn gần đây
• Hỏi rõ về các dấu hiệu mà trẻ em gặp phải (tiêu chảy có kèm sốt, nôn, mất nước, bỏ bữa)
• Hỏi về tần suất đi ngoài phân lỏng của trẻ em cũng như đặc điểm phân (có loãng nhiều không, có lợn cợn hay lẫn máu không)
• Lấy mẫu phân mang đi xét nghiệm để tìm ra loại vi trùng gây ra căn bệnh

Cần xác định lý do gây ra căn bệnh tiêu chảy ở trẻ em

7Hướng dẫn chăm sóc trẻ bị tiêu chảy

AVAKids giới thiệu với mẹ một số phương pháp điều trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em có thể thực hiện tại nhà:

Bù nước và chất điện giải

Bù nước và chất điện giải là cách để trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em phổ biến tại nhà. Cách này được thực hiện như sau:

• Hòa tan một gói oresol (ORS) với một lít nước (cần phải có dụng cụ đong đo đúng) cho uống trong ngày.
• Nước cháo muối: cho một nắm gạo (50 gram) + một nhúm muối (3,5gram) + sáu bát nước đun sôi cho đến khi hạt gạo nở tung ra (015 phút), chắt ra được một lít nước cháo cho uống. Nước cháo đã nấu chỉ ăn trong ngày, tốt nhất là 6 giờ.

Để giảm bệnh tiêu chảy ở trẻ em theo từng độ tuổi, ba mẹ nên lưu ý như sau:

• Bé dưới 02 tuổi cho uống từng thìa, trẻ em lớn uống từng ngụm một bằng cốc hoặc bát.
• Bé bị nôn dừng lại đợi 5 - 010 phút sau lại tiếp tục cho uống.

Chú ý: Nếu bệnh tiêu chảy ở trẻ em dẫn đến tình trạng trẻ bị mất nước nặng, li bì hoặc quấy khóc nhiều, khóc không có nước mắt, tiểu ít, nôn nhiều, da khô. Lúc này, ba mẹ cần đưa trẻ em đến cơ sở y tế ngay. 

Sử dụng thuốc

Để điều trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em hiệu quả, dưới đây là những loại thuốc thường được bác sĩ kê đơn:

• Thuốc kháng sinh: Do căn bệnh tiêu chảy ở trẻ em chủ yếu do virus gây ra, nên không cần phải dùng thuốc kháng sinh. Bởi thuốc kháng sinh chỉ có khả năng tiêu diệt vi khuẩn mà không có khả năng tiêu diệt virus nên không có khả năng trong chữa trị tiêu chảy trẻ em do virus gây ra.
• Thuốc kháng tiêu chảy: Không cần thiết dùng thuốc kháng tiêu chảy, vì có thể gây ra nguy hiểm cho trẻ em. Ngoài ra, khi dùng thuốc cầm tiêu chảy sẽ che mất các dấu hiệu. Từ đó, làm chậm trẻ em việc chữa trị, khiến cho bệnh tiêu chảy kéo dài, ảnh hưởng nhiều tới sức khỏe của trẻ em.
• Men vi sinh Probiotics: Có thể làm giảm mức độ tiêu chảy.
• Kẽm: Không cần thiết dùng kẽm với những trẻ em đủ dinh dưỡng và không có nguy cơ bị thiếu kẽm. Chỉ cần thiết đối với những trẻ em có nguy cơ bị thiếu kẽm như là trẻ em bị giảm cân nặng, trẻ em đang trong đợt tiêu chảy cấp. Ngoài ra, kẽm còn có khả năng làm giảm tái phát đợt tiêu chảy tiếp theo trong nhiều tháng sau đó.

Một số phương pháp dân gian trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em

Một số phương pháp dân gian tự nhiên để trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em như sau:

Nước gạo lứt rang

Dùng 100g gạo lứt rang lên cho vàng rồi đổ vào 02 lít nước, đun sôi cho tới khi gạo chín mềm thì tắt bếp, chắt lấy nước chia thành các lần uống trong ngày cho trẻ em.

Đây là phương pháp giảm bệnh tiêu chảy ở trẻ em nhanh nhất đã được nhiều ba mẹ tin dùng. Nước gạo lứt rang có thể giúp chống lại hiện tượng mất nước, mất chất điện giải do tiêu chảy và thải độc cơ thể, giải nhiệt và làm sạch máu cho trẻ em bị tiêu chảy.

Trà vỏ cam

Đối với trẻ em bị bệnh tiêu chảy thì vỏ cam được xem là cứu cánh khá tốt. Các mẹ chỉ cần rửa sạch vỏ cam, cho vào cốc nước nóng và ngâm như ngâm trà, sau khoảng 20 phút thì cho trẻ em uống sẽ giúp cho dấu hiệu bệnh tiêu chảy ở trẻ em thuyên giảm.

Nước hồng xiêm

Theo thông tin từ đông y, hồng xiêm có tính mát, vị ngọt, hỗ trợ rối loạn tiêu hóa, nhuận tràng, sinh tân dịch. Mặt khác, loại quả này còn chứa một chất có khả năng trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em rất tốt là Tanin. Cách này như sau:

• Lấy 1 quả hồng xiêm xanh cắt thành các lát mỏng, đem phơi khô rồi sao vàng.
• Khi trẻ bị bệnh tiêu chảy: 10 lát hồng xiêm đã được sao vàng sắc lấy nước cho trẻ em uống, mỗi ngày 2 lần.

Súp cà rốt

Củ cà rốt có một hàm lượng chất pectin khi vào ruột sẽ trương nở thành một dạng keo có khả năng làm dịu nhu động ruột và nhanh chóng hạn chế bệnh tiêu chảy ở trẻ em.

Ngoài ra, chất này còn tạo môi trường tốt cho vi khuẩn nội sinh phát triển, ngăn cản sự lên men thối của vi khuẩn ở ruột già, kích thích niêm mạc ruột mau hồi phục. Thêm vào đó, cà rốt còn chứa nhiều muối khoáng, kali giúp bù đắp lượng chất điện giải mất đi do bệnh tiêu chảy ở trẻ em.

Cách điều trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em bằng cà rốt như sau:

• Gọt vỏ và rửa sạch 500g cà rốt, thái lát mỏng
• Đun nhỏ lửa cùng 02 lít nước đến khi cạn chỉ còn 01 lít thì vớt cà rốt ra nghiền nát, lọc qua rây, bỏ bã, thêm 3g muối đun sôi cho trẻ ăn mỗi ngày.

Lá mơ

Cách trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em bằng lá mơ như sau:

• Rửa sạch 100g lá mơ tía, ngâm nước muối loãng 5 phút rồi vớt ra để ráo, giã nhỏ, trộn đều với một quả trứng gà, thêm một chút muối.
• Tiếp sau đó, cho ít dầu vào chảo, đợi dầu nóng thì đổ hỗn hợp vừa trộn và chiên cho chín. Cho trẻ dùng ngày 2 lần.

Uống nước cỏ sữa

Cách trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em bằng nước cỏ sữa như sau:

• Nguyên liệu gồm có
  • 5 tai nấm mèo
  • 2 nắm cỏ sữa
  • 50g đậu đen xanh lòng.
• Cách làm nước cỏ sữa trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em:
  • Sơ chế nguyên liệu, riêng nấm mèo thì thái dài và mỏng.
  • Lần lượt cho các nguyên liệu: đậu đen, cỏ sữa, nấm mèo vào chảo và sao vàng.
  • Bước kế tiếp cho những nguyên liệu đã được sao vàng vào nồi, đổ thêm 3 bát nước nhỏ, sắc cho tới khi còn khoảng 1/2 bát nước thì chắt ra cho trẻ uống trong ngày.

Nước búp ổi non

Lá ổi bản chất có tính đắng, nhiều tinh dầu, vị ấm và chứa hàm lượng flavonoid kích thích cơ trơn ruột, giảm cơn đau bụng do bệnh tiêu chảy ở trẻ em. Bên cạnh đó, các thành phần trong loại lá này còn có tính kháng khuẩn, làm săn niêm mạc và giảm dịch tiết tại ruột nên càng không nên bỏ qua khi trẻ em bị tiêu chảy.

Cách điều trị bệnh tiêu chảy ở trẻ em bằng nước búp ổi non như sau:

• Nguyên liệu gồm có:
• 20g gừng tươi
• 20g búp ổi non
• 10g vỏ quýt khô
• Cách làm: đem sắc nguyên liệu cùng 2 lít nước cho đến khi còn lại 500ml nước búp ổi thì chắt ra, cho trẻ em uống thành 2 lần/ngày.

8Gợi ý thực phẩm cho bé bị tiêu chảy

Nếu trẻ em bị bệnh tiêu chảy, bên cạnh việc chữa trị theo đề xuất của bác sĩ chuyên khoa, thiết kế cho trẻ em một chế độ ăn hợp lý là rất quan trọng. Điều này góp phần quyết định các dấu hiệu căn bệnh tiêu chảy của trẻ em có sớm cải thiện hay không.

Đối với trẻ em sơ sinh và trẻ em dưới 1 hay 2 tháng, sữa mẹ là một lựa chọn tuyệt vời để bổ sung đủ nước và dưỡng chất cho trẻ em. Các chuyên gia khẳng định, so với dung dịch điện giải, sữa mẹ dễ hấp thu và có nhiều chất dinh dưỡng hơn nhiều.

Với những trẻ em lớn hơn, bác sĩ chuyên khoa có thể đề xuất một chế độ ăn không có sữa và ít đường trong một thời gian ngắn. Nếu tình trạng bệnh tiêu chảy không tiến triển tốt, bạn cần ghi lại nhật ký ăn uống của trẻ em để xác định loại thực phẩm nào là lý do khiến cơ thể trẻ em phản ứng lại.

Bên cạnh đó, chất xơ thường được đưa vào thực đơn của trẻ em bị bệnh tiêu chảy để điều chỉnh nhu động ruột. Lý do là một số loại thực phẩm giàu chất xơ có khả năng làm giảm số lần trẻ em đi ngoài phân lỏng. Chất xơ thường có trong táo, chuối, lúa mạch, yến mạch, các loại đậu, khoai lang.

Cuối cùng, cần bổ sung thực phẩm giàu chất béo trong thực đơn của trẻ em. Việc này giúp cải thiện tình trạng tiêu chảy, nhất là ở những trẻ em bị tiêu chảy nhẹ mãn tính. Nguồn chất béo tốt sẽ gồm có sữa béo nguyên chất, phô mai, dầu ô liu, dầu hướng dương.

Lưu ý khi xây dựng khẩu phần ăn cho trẻ em đang bị tiêu chảy, đó là chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày. Việc cho trẻ em ăn 3 bữa lớn mỗi ngày có thể khiến căn bệnh tình trở nên trầm trọng hơn.

9Cách phòng tránh bệnh tiêu chảy ở trẻ em

Gần như không thể phòng tránh tuyệt đối bệnh tiêu chảy ở trẻ em. Nhưng có một số giải pháp giúp giảm nguy cơ nhiễm bệnh tiêu chảy ở trẻ em như sau:

• Cho trẻ em bú sữa mẹ: Sữa mẹ có nhiều chất mà sữa công thức không có, giúp bảo vệ trẻ em khỏi nhiều căn bệnh lý và tình trạng nhiễm trùng. Chuyên gia khuyến nghị mẹ nên cho con bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời và duy trì ít nhất đến năm trẻ em 01 tuổi.
• Ngăn vi trùng lây lan bằng cách luôn đeo khẩu trang kháng khuẩn khi bé ra ngoài, thường xuyên rửa tay trẻ em bằng xà phòng hoặc dùng dung dịch sát khuẩn. Không cho trẻ em tiếp xúc với những trẻ em bị tiêu chảy hoặc nôn trớ.
• Giữ vệ sinh phòng ốc: Lau dọn sạch sẽ bề mặt trong phòng tắm, phòng khách như bồn rửa mặt, tay nắm cửa, bàn ghế, giường tủ sạch sẽ.
• Giữ vệ sinh an toàn thực phẩm:
  • Rửa sạch trái cây và rau củ trước khi cho trẻ em tiếp xúc:
  • Luôn đảm bảo trẻ em uống nước lọc đã đun sôi mỗi nước tinh khiết. Hạn chế nước trái cây và thức uống có đường trong thực đơn của trẻ em.
  • Có phương pháp bảo quản và rã đông thực phẩm đúng phương pháp, ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập.
  • Không cho trẻ em uống sữa tươi chưa tiệt trùng hoặc thực phẩm có dấu hiệu hư hỏng.
• Sử dụng thuốc kháng sinh có kiểm soát: Tránh cho trẻ em dùng thuốc, đặc biệt là thuốc kháng sinh, nếu không thật sự cần thiết.
• Tiêm ngừa đầy đủ:Cho trẻ em tiêm vắc xin ngừa virus rota.

Bệnh tiêu chảy ở trẻ em rất hay gặp tuy nhiên với các phương pháp phòng tránh và điều trị ở trên, AVAKids tin rằng mẹ sẽ giúp bé khỏi bệnh tiêu chảy ở trẻ em nhanh chóng.

Linh Linh tổng hợp

Kiểm duyệt bởi Anh Thư