Dấu hiệu mẹ ít sữa và cách tăng tiết sữa hiệu quả

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu mẹ ít sữa sẽ giúp mẹ bỉm có biện pháp điều chỉnh kịp thời. Hãy cùng AVAKids tìm hiểu các dấu hiệu và cách tăng tiết sữa hiệu quả nhé!

1Ít sữa, thiếu sữa là gì?

Ít sữa, thiếu sữa là hiện tượng vú mẹ bỉm không tiết sữa hoặc nếu có thì cũng rất ít. Hiện tượng này chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, tuy không gây đau đớn nhưng ảnh hưởng lớn đến nguồn sữa nuôi con. Nếu không xử lý kịp thời, người mẹ có thể vĩnh viễn không có đủ sữa cho con bú.

Bên cạnh đó, mẹ cũng cần phân biệt thiếu sữa và mất sữa để tránh nhầm lẫn. Mất sữa là hiện tượng mẹ đang có sữa bình thường nhưng vì một lý do nào đó mà tuyến vú đột ngột dừng tiết sữa.

2Nguyên nhân mẹ ít sữa

Nguyên nhân khiến mẹ ít sữa, thiếu sữa để cho con bú có rất nhiều. Điển hình là các nguyên nhân sau đây:

• Tâm trạng căng thẳng: Có hai loại hóc môn ảnh hưởng đến sự tiết sữa là Oxytocin và Prolactin. Hai loại hóc môn này sẽ giảm khi mẹ bị căng thẳng hay stress kéo dài, khiến lượng sữa tiết ra ít dần.
• Mắc bệnh về tuyến vú: Các bệnh liên quan đến tuyến vú như phẫu thuật ngực, nâng ngực (sử dụng đường mổ dưới quầng vú) và thiểu sản tuyến vú ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự tiết sữa.
• Chế độ dinh dưỡng không hợp lý: Ăn uống thiếu chất, ăn kiêng giảm cân sau sinh quá sớm gây thiếu hụt vitamin và khoáng chất, từ đó làm cho lượng sữa tiết ra giảm đi.
• Lạm dụng ti giả và dùng sữa công thức sớm: Sữa công thức có vị ngọt và chất dinh dưỡng nhiều hơn sữa mẹ. Vì vậy, khi cho trẻ bú sớm sẽ dẫn đến tình trạng trẻ chán sữa mẹ và bỏ ti. Việc sử dụng ti giả cũng làm trẻ quen mà bỏ bú mẹ.

Sử dụng sữa công thức sớm khiến trẻ không chịu bú mẹ

• Mẹ sinh non, sinh mổ: Do cơ chế sản xuất sữa chưa hoàn thiện, những cơn đau sau phẫu thuật cùng với thuốc giảm đau, thuốc kháng viêm đã cản trở đến hoạt động của tuyến sữa.
• Dùng máy hút sữa sai cách: Mẹ thường xuyên hút sữa khi bầu sữa chưa đầy cùng lực hút quá mạnh đã làm tổn thương đầu ngực, khiến sữa ít dần. 
• Ăn thực phẩm gây ít sữa: Mẹ bầu cần tránh ăn các loại thực phẩm gây ít sữa bao gồm lá lốt, măng chua, rau mùi tây, đồ uống có cồn, mì tôm, thức ăn nhiều dầu mỡ, tỏi, ớt. 
• Sót rau: Là hiện tượng một phần hoặc tất cả nhau thai bị sót lại trong tử cung của phụ nữ sau sinh. Tình trạng này hiếm gặp nhưng sẽ khiến mẹ sau sinh bị đau do cơn co bóp tử cung và ít sữa sau sinh do lượng hóc môn progesterone không giảm xuống. 
• Trẻ bú ít: Dạ dày của trẻ dưới 3 tháng tuổi còn rất nhỏ nên thường bú ít hoặc bú lắt nhắt. Điều này khiến sữa mẹ xuống không đều và cơ thể mẹ lầm tưởng nhu cầu sữa của trẻ ít dần nên hạn chế tiết sữa.
• Mắc các bệnh lý khác: Mẹ sau sinh mắc các bệnh lý như rối loạn nội tiết, thiếu máu,... khiến cơ thể mệt mỏi ảnh hưởng tới lượng sữa cho con bú. 

312 Dấu hiệu mẹ ít sữa

Việc phát hiện sớm các dấu hiệu mẹ ít sữa sẽ giúp mẹ có biện pháp khắc phục và phòng ngừa kịp thời. Dưới đây là 12 dấu hiệu ít sữa mà mẹ nên biết.

Lượng sữa tiết ra ít, không tăng sau nhiều ngày

Trong những ngày đầu sau sinh, cơ thể mẹ chưa tiết ra nhiều sữa. Lúc này, bầu vú chỉ tiết ra một lượng nhỏ sữa non, có màu vàng đục. Đây là dấu hiệu hoàn toàn bình thường, nên mẹ không cần lo lắng.

Tuy nhiên, sau khoảng 1 tuần, nếu lượng sữa tiết ra không tăng lên và có mức độ tương đương với những ngày đầu thì có thể đây là dấu hiệu mẹ ít sữa. 

Nếu lượng sữa không tăng sau nhiều ngày thì có thể mẹ đang ít sữa

Bầu vú xẹp xuống đột ngột

Theo thống kê, có 61% mẹ ít sữa do bầu vú không cân đối. Bởi lượng sữa tiết ra phụ thuộc vào bầu vú của người mẹ. Với những mẹ có lượng sữa dồi dào, bầu vú sẽ cân đối ở hai bên, đồng thời ngực cũng căng tròn.

Nếu các mẹ nhận thấy kích thước ngực giảm xuống đột ngột thì nên cẩn trọng. Vì đây là một trong những dấu hiệu mẹ ít sữa, thiếu sữa.

Bầu vú mẹ không thay đổi suốt thai kỳ

Trong suốt thai kỳ, mẹ thấy kích thước bầu vú không thay đổi thì đây là một trong những dấu hiệu mẹ ít sữa. Theo các thống kê, có khoảng 30% mẹ không nhận thấy sự phát triển của bầu vú và 15% các mẹ có bầu vú phát triển nhưng không đáng kể.

Kích thước bầu vú không thay đổi cũng là dấu hiệu mẹ ít sữa

Vú không căng sữa sau khi sinh con

Vú không căng sữa sau khi sinh con cũng là một trong những dấu hiệu mẹ ít sữa, thiếu sữa trầm trọng trong quá trình cho con bú. Theo số liệu của chuyên gia y tế, có đến 42% mẹ không có biểu hiện căng sữa trong giai đoạn đầu sau sinh. Con số này đáng báo động nên các mẹ cần chú ý.

Núm vú, bụng bị đau khi cho con bú

Ngoại trừ trường hợp trẻ ngậm đầu vú không đúng cách khiến mẹ bị đau thì mẹ ít sữa cũng có hiện tượng đau đớn ở núm vú và bụng. Sữa ít sẽ không đủ cho trẻ bú, khiến trẻ ngậm và nhai đầu vú của mẹ nhiều hơn. Điều này dễ gây đau vú và những bộ phận xung quanh núm vú.

Không có cảm giác ngứa, bứt rứt ở ngực

Thông thường sau khi cho con bú xong, mẹ sẽ có cảm giác ngứa và bứt rứt như có kim châm ở đầu vú. Đây là phản ứng tự nhiên của cơ thể, vì sữa nhiều khiến ngực mẹ căng và lượng sữa tiết ra sẽ gây ngứa ở núm vú. Nhưng nếu mẹ không có cảm giác này thì rất có thể sữa mẹ đã giảm đi.

Trẻ chậm tăng cân

Dấu hiệu mẹ ít sữa cũng có thể dựa vào chỉ số cân nặng của trẻ. Sau sinh, cân nặng của trẻ giảm từ 5 - 10%. Tuy nhiên, khoảng 10 - 14 ngày tuổi, cân nặng của trẻ sẽ trở về như lúc mới sinh và bắt đầu tăng cân. Cụ thể như sau:

• Từ 0 - 3 tháng: tăng khoảng 100 - 200g/tuần.
• Từ 3 - 6 tháng: tăng 100 - 140g/tuần.
• Từ 6 - 12 tháng: tăng 60 - 100g/tuần.

Đôi khi trẻ ốm và bị sụt cân là chuyện bình thường. Nhưng nếu trẻ sụt cân quá nhiều và không tăng cân theo thời gian thì có thể do sữa mẹ ít.

Trẻ chậm tăng cân có thể do sữa mẹ ít

Trẻ bị thiếu nước, suy dinh dưỡng

Trẻ bị thiếu nước cũng là dấu hiệu mẹ ít sữa, không đủ bú. Tình trạng này kéo dài khiến trẻ có nguy cơ bị suy dinh dưỡng. 

Trẻ bị thiếu nước có làn da nhăn nheo, vàng vọt, tím bầm chứ không hồng hào như trẻ bú đủ sữa. Ngoài ra, tình trạng trẻ khó ngủ và khóc nhiều vào ban đêm cũng là do thiếu sữa mẹ.

Thời gian bú quá ngắn hoặc quá dài

Trung bình mỗi cữ bú của trẻ sẽ kéo dài từ 10 - 20 phút. Nếu trẻ bú trong thời gian quá ngắn (dưới 5 phút) hoặc quá dài (mấy tiếng đồng hồ) thì có thể là dấu hiệu trẻ bú không đủ sữa. Lúc này, mẹ nên kiểm tra nguồn sữa để tránh tình trạng sữa quá ít gây ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.

Trung bình mỗi cữ bú của trẻ kéo dài từ 10 đến 20 phút

Số tã ướt, tã bẩn ít

Theo kinh nghiệm dân gian, mẹ ít sữa sẽ có số lượng tã ướt và tã bẩn của trẻ rất ít, vì sữa chảy ra không nhiều. Thông thường, số tã ướt và tã bẩn của trẻ sau sinh là:

• 1- 2 ngày đầu tiên: 1 - 2 tã ướt/ngày.
• 3 - 5 ngày: 3 - 5 tã ướt/ngày.
• Sau ngày thứ 6: 6 - 8 tã ướt/ngày hoặc nhiều hơn.

Nếu số lượng tã ướt, tã bẩn của trẻ ít hơn số lượng nêu trên thì chứng tỏ mẹ ít sữa. Lúc này, mẹ nên bổ sung đủ dinh dưỡng cho cơ thể và áp dụng các phương pháp khác nhau để nguồn sữa luôn dồi dào.

Cách trẻ mút và nuốt trong lúc bú mẹ

Trong lúc cho con bú, nếu mẹ cảm nhận trẻ mút rất nhanh thì chứng tỏ sữa không đủ. Còn nếu sữa mẹ nhiều, trẻ sẽ mút và nuốt chậm lại. Hơn nữa, lượng sữa dồi dào cũng khiến trẻ nuốt không hết và bị trào ra ngoài. Đồng thời, trẻ cũng sẽ lim dim ngủ khi bú.

Biểu hiện của trẻ sau khi bú

Nếu trẻ bú đủ sữa, bụng sẽ căng lên và cười rất tươi. Ngược lại, trẻ chưa bú no sẽ dễ cáu và quấy khóc. Đây là dấu hiệu mẹ ít sữa dễ nhận biết nhất.

46 Dấu hiệu mẹ ít sữa giả mẹ cần lưu ý

Sau đây là 6 dấu hiệu thường gặp khiến mẹ lầm tưởng bản thân đang thiếu sữa:

Trẻ có vẻ đói khi bú

Trẻ nhỏ có nhu cầu mút rất lớn, vì vậy dễ bị nhận định nhầm là đang đói. Tuy nhiên, trẻ có thể thực hiện động tác mút khi buồn chán, mệt mỏi, căng thẳng hay chỉ đơn giản là thích làm vậy. Ngoài ra, trẻ cũng hay chóp chép miệng mỗi khi buồn ngủ. 

Trẻ đòi bú nhiều hơn thường lệ

Thông thường, trẻ sơ sinh cần bú từ 8 - 12 lần mỗi ngày. Tuy nhiên, khi trẻ được khoảng 2 - 3 tuần, 6 tuần hay 3 tháng tuổi, trẻ có nhu cầu bú thường xuyên và lâu hơn. Bởi giai đoạn này, trẻ bú nhiều hơn để đáp ứng nhu cầu gia tăng của cơ thể chứ không phải vì sữa mẹ ít khiến trẻ bị đói.

Trẻ có vẻ đói ngay sau cữ bú

Trong 4 tháng đầu, phần lớn trẻ có nhu cầu mút khá lớn. Nếu sữa mẹ mạnh về nhanh, trẻ có thể chén no bụng trước khi nhu cầu bú mút được thỏa mãn. Điều này có thể khiến mẹ nhầm tưởng trẻ vẫn đói ngay sau cữ bú.

Trẻ nhỏ có nhu cầu mút rất lớn

Trẻ bú cạn bình sữa sau khi bú mẹ

Trẻ sinh ra với phản xạ tự nhiên là bú mút tới tận 3 - 4 tháng tuổi. Phản xạ mút có thể được kích hoạt bởi áp lực của vòm miệng trẻ lên núm vú của mẹ, núm vú bình sữa hay ti giả. 

Vì vậy, trẻ háo hức bú cạn bình sữa sau khi bú mẹ có thể là kết quả của phản xạ mút bị kích hoạt, chứ không có cảm giác đói thực thụ.

Bầu vú mẹ không rỉ sữa và ít căng hơn

Trong những tháng đầu, phần lớn các mẹ đều thừa sữa so với nhu cầu bú của trẻ, biểu hiện là bầu vú căng và rỉ sữa nhiều. Tuy nhiên, khi trẻ được 6 - 12 tuần, sữa mẹ sẽ được điều chỉnh để phù hợp với nhu cầu của trẻ. Lúc này, bầu vú mẹ thường ít căng hơn và không rỉ sữa. Chính vì vậy, không thể kết luận ngực mềm là mẹ thiếu sữa.

Trẻ không tăng cân như mong đợi

Theo dõi cân nặng của trẻ cũng là cách tốt nhất để xác định mẹ có đủ sữa hay không. Tuy nhiên, cân nặng của trẻ giữa các lần có thể đạt sai số lớn và tùy theo dụng cụ cân, lượng quần áo trẻ mặc, thời điểm cân.

5Cách tăng tiết sữa cho mẹ

Không phải mẹ nào cũng có nguồn sữa dồi dào để cho con bú. Với những mẹ đang có những dấu hiệu ít sữa thì cần áp dụng các phương pháp kích sữa. Dưới đây là các cách tăng tiết sữa cho mẹ:

Các cách kích sữa cơ bản

• Tiếp xúc da của mẹ sớm: Trẻ tiếp xúc da của mẹ càng sớm thì phản xạ tìm ti mẹ càng nhanh, đồng thời sữa mẹ cũng tiết ra sớm hơn.
• Bú sữa mẹ ngay sau khi sinh: Sau sinh, mẹ nên cho trẻ bú ngay sữa mẹ để trẻ làm quen và khi đói sẽ tìm đến mẹ. Sữa non là nguồn sữa quý giá cho trẻ và còn kích thích hoạt động tuyến sữa của mẹ.
• Cho trẻ bú nhiều cữ trong ngày: Mỗi ngày, mẹ nên cho trẻ bú nhiều lần, vì sữa mẹ sẽ sản sinh theo nhu cầu của trẻ. Trẻ bú càng nhiều thì lượng sữa mẹ tiết ra càng nhiều và ngược lại.
• Trẻ bú đều hai bên vú: Điều này sẽ giúp lượng sữa cung cấp cho trẻ đều hơn và mẹ cũng không bị lệch vú sau này.
• Nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc: Mẹ nên tranh thủ nghỉ ngơi và ngủ đúng giờ, đủ giấc để nguồn sữa được duy trì ổn định.
• Tinh thần lạc quan, vui vẻ: Mẹ cần lưu ý giữ tinh thần thật thoải mái, vui vẻ để gọi sữa về và không cạn nguồn sữa cho trẻ.

Trẻ bú nhiều cữ trong ngày giúp sữa mẹ tiết ra càng nhiều

Chế độ dinh dưỡng hợp lý

Chế độ dinh dưỡng có vai trò quan trọng đối với sức khỏe của mẹ bỉm, đặc biệt là giai đoạn đang cho con bú. Để đảm bảo chất lượng sữa cho trẻ, mẹ phải chú ý đến khẩu phần ăn hằng ngày. Dưới đây là các loại thực phẩm giúp tăng tiết sữa mẹ nên bổ sung cho cơ thể:

• Móng giò, trứng gà, thịt nạc, các loại cá giàu omega-3 như cá hồi.
• Các loại rau xanh: Rau ngót, rau khoai lang, rau má, bông cải xanh, rau chân vịt,...
• Các loại quả giàu vitamin A: Cà chua, xoài, đu đủ, chuối,... và các loại quả nhiều nước như cam, bưởi, quýt.
• Các loại hạt: Đậu nành, đậu xanh, mè đen, đậu đen, hạt sen, lạc.
• Ngũ cốc nguyên hạt: Yến mạch, lúa mạch, gạo lứt.
• Uống đủ nước: Mẹ sau sinh cần uống đủ 2 lít nước mỗi ngày để lượng sữa tiết ra đều đặn. Mẹ đừng đợi đến khi khát khô mới uống nước, vì khi đó cơ thể đã bị mất nước.

Bài viết trên đã cung cấp các thông tin cần thiết về dấu hiệu mẹ ít sữa và cách tăng tiết sữa hiệu quả. AVAKids hy vọng các mẹ sẽ có chế độ dinh dưỡng hợp lý, tránh xa các loại thực phẩm gây ít sữa và sinh hoạt điều độ để đảm bảo nguồn sữa dồi dào cho trẻ nhỏ.

Ngọc Thanh tổng hợp

Kiểm duyệt bởi Anh Th