Bác sĩ nhi khoa hướng dẫn cấp cứu dị vật đường thở ở trẻ em chuẩn xác và an toàn

Sặc sữa, hóc dị vật là những trường hợp rất phổ biến gây tử vong ở trẻ sơ sinh. Nếu biết cách sơ cứu kịp, thời hoàn toàn có thể xoay chuyển được tình huống. Vậy làm thế nào để xử lý tình trạng nghẹt thở do dị vật đường thở?

Sau đây AVAKids cùng bác sĩ Trần Thị Huyên Thảo sẽ giới thiệu cho các mẹ những phương pháp sơ cứu khi bị hóc do dị vật đường thở gây ra một cách nhanh chóng, hiệu quả. 

Biết cách sơ cứu khi trẻ bị dị vật đường thở là vô cùng quan trọng. Nguồn hình Canva

Dị vật đường thở xuất hiện do đâu, làm sao để sơ cứu và phòng ngừa chúng? Mời các mẹ cùng xem tiếp để tìm hiểu.

1Dị vật đường thở ở trẻ em là gì? 

Dị vật đường thở ở trẻ em là trường hợp một số vật lạ rơi vào đường thở do bé có thói quen ngậm đồ ăn hay đồ chơi trong miệng, hoặc không cẩn thận để xương hay dị vật mắc vào. Một số tình huống khác như ăn bị sặc, uống thuốc viên không nghiền cẩn thận,…cũng dễ bị dị vật đường thở. 

Điều này rất nguy hiểm, nếu không biết cách xử lý có thể gây nên một số biến chứng cấp tính như khó thở, thở nông, dẫn đến ngạt thở. Nếu dị vật bị mắc kẹt lâu dài, cơn khó thở đã qua nhưng dị vật xuống phổi quên lấy ra sẽ dẫn đến viêm phổi tái diễn, cơn ho kéo dài,… 

Theo thống kê, dị vật đường thở là lý do hàng đầu dẫn đến tử vong ở trẻ sơ sinh. Vì vậy xử lý đúng cách và nhanh chóng là điều quan trọng. Khi gặp dị vật đường thở cần nhanh chóng sơ cứu và gọi xe cấp cứu.

2Dấu hiệu trẻ bị dị vật đường thở

Dấu hiệu trẻ bị dị vật đường thở thường xảy ra đột ngột, thông thường sẽ có biểu hiện khó thở, tím tái và hoảng loạn. Cụ thể: 

• Nghẹt đường thở một phần: Trẻ hít thở khó khăn, tạo tiếng động lớn, hoặc hớp khí để cố gắng thở, có thể nghe thấy có tiếng rít qua miệng, có thể có ho khan. Vì khó chịu và thiếu khí, nên trẻ thể hiện rõ sự sợ hãi. Da môi trở nên nhợt nhạt, hoặc bầm đỏ chuyển sang xanh.
• Nghẹt đường thở hoàn toàn: Trẻ không thể ho, nói chuyện và không thể thở. Vì thiếu khí nên trẻ thể hiện rõ sự cố gắng hít thở qua sự co kéo lồng ngực, các xương vai và hõm ức. Khuôn mặt trẻ chuyển màu xám, môi tím xanh. Thông thường, khi bị hóc dị vật trẻ sẽ dùng hai tay nắm chặt vào cổ họng, vô cùng hoảng sợ.

3Cách sơ cứu khi trẻ bị dị vật đường thở

Quy tắc cơ bản cần nắm: Xen kẽ đập tay giữa hai xương bả vai và ấn giữa ngực.

Đối với trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi: 

• Đặt trẻ nằm sấp dọc theo cẳng tay. Đập gót bàn tay vào khoảng lưng giữa hai xương vai 5 cái liên tục, chậm và chắc. Sau đó kiểm tra xem dị vật rơi ra chưa? Nếu thông được đường thở da trẻ sẽ hồng hào và trẻ khóc lớn.
• Nếu sau 5 lần đập lưng mà chưa thở được, bạn cần đặt trẻ nằm ngửa trên mặt phẳng an toàn, dùng hai ngón tay giữa ấn thẳng góc 90 độ vào giữa xương ức (xương to giữa ngực), vị trí ngang với đường nối hai núm vú của trẻ. Ấn 5 lần chậm và chắc. Sau đó kiểm tra xem trẻ còn bị nghẹt hay dị vật đã được tống ra miệng chưa. Nếu thấy có dị vật tống ra ở trong miệng thì bạn nhẹ nhàng lấy ngón tay út lùa dị vật ra ngoài.
• Nếu trẻ vẫn còn hóc thì hãy gọi cấp cứu ngay. Trong thời gian chờ cấp cứu, bạn vẫn tiếp tục 5 lần đập lên lưng trên xen kẽ 5 lần ấn ngực cho đến khi thông được đường thở, hoặc khi xe cấp cứu đến.
• Nếu thấy trẻ bất tỉnh bạn hãy hô hấp tim phổi nhân tạo (PCR).

Cách sơ cứu dị vật đường thở ở trẻ dưới 1 tuổi. Ảnh: Facebook bác sĩ Huyên Thảo

Đối với trẻ em lớn hơn và trẻ vị thành niên: 

• Gập người trẻ về phía trước. Đập mạnh 5 lần ở khoảng lưng sau, giữa hai xương bả vai bằng gót bàn tay.
• Nếu chưa hết hóc bạn hãy chuyển sang làm 5 lần ấn ngực. Một tay để ngay giữa hai xương bả vai sau lưng, một tay để ngay giữa ngực, vị trí xương ức. Ấn gót tay để giữa ngực thẳng từ trước ra sau. 
• Nếu vẫn chưa được thì bạn cần gọi ngay cấp cứu và tiếp tục xen kẽ, 5 lần đập lưng, 5 lần ấn ngực cho đến khi xe cấp cứu đến.
• Nếu trẻ bất tỉnh bạn hãy đặt trẻ nằm xuống và bắt đầu PCR.

Cách sơ cứu cho trẻ lớn hơn và trẻ vị thành niên. Ảnh: Facebook bác sĩ Huyên Thảo

Thủ thuật Heimlich

Đối với người lớn, cách sơ cứu cũng bắt đầu bằng đập lưng chậm và chắc 5 lần liên tục. Nếu không được thì chuyển sang thủ thuật Heimlich vì người lớn rất khó làm ấn ngực hiệu quả nếu không nằm thẳng. Ở trẻ em, nếu bạn cảm thấy không thỏa mái khi ấn ngực trẻ thì bạn vẫn có thể sử dụng thủ thuật này cho trẻ.

Các bước thực hiện sơ cứu dị vật đường thở theo thủ thuật Heimlich:

• Bạn đứng hoặc ngồi phía sau nạn nhân, vòng hai tay ra trước ngực của nạn nhân, một bàn tay nắm lại thành nắm đấm, bàn tay còn lại bao lấy tay này, đặt ở vị trí ngay trên dạ dày, dưới xương ức khu vực giữa ngực.
• Xốc nắm tay vào người nạn nhân tại vị trí này, theo hướng từ trước ra sau, từ dưới lên trên. Lặp lại 5 lần, chậm và chắc.

Nếu chưa thông được đường thở, bạn hãy la lên kêu cứu, nhờ gọi cấp cứu và tiếp tục xen kẽ 5 lần đập lưng, 5 lần Heimlich cho đến khi thông đường thở hoặc khi xe cấp cứu đến. Nếu nạn nhân bất tỉnh, bạn hãy đặt nạn nhân nằm xuống mặt phẳng an toàn và bắt đầu PCR.

Áp dụng thủ thuật Heimlich để sơ cứu người bị dị vật đường thở

Trong những lần đập lưng, ấn ngực, nếu thấy nạn nhân khóc lớn được, hồng hào trở lại, thì ngưng đập rồi kiểm tra xem dị vật ra chưa. Đa số các trường hợp hóc nghẹt, nếu sơ cứu càng sớm, đúng cách, sẽ rất nhanh khỏi. 

Để phòng tránh dị vật đường thở, cha mẹ cần theo dõi trẻ chặt chẽ, không nên đưa cho trẻ các vật nhỏ, các loại hạt hay đồ chơi nhỏ. Khi cho trẻ ăn thì cần chú ý phản ứng của trẻ, không cho ăn khi trẻ đang khóc để tránh bị sặc. Nghiền nhỏ thức ăn để trẻ không bị mắc nghẹn.

Để cấp cứu dị vật đường thở trẻ em, cha mẹ cần bình tĩnh sơ cứu cho trẻ, chú ý xen kẽ đập với nhấn chậm và chắc. Còn nếu hoảng loạn quá thì bạn hãy gọi ngay cấp cứu và nhớ đưa tay ra vỗ bộp bộp vô phần lưng trên của trẻ là được. Hy vọng với những chỉ dẫn trên đây sẽ giúp cha mẹ có cách xử lý khi trẻ bị hóc xương hay dị vật kịp thời.

Quỳnh tổng hợp từ facebook bác sĩ Trần Thị Huyên Thảo