8 dấu hiệu trẻ không hợp sữa công thức dễ nhận biết và cách xử lý

Sữa công thức là nguồn cung cấp dinh dưỡng thiết yếu cho trẻ. Tuy nhiên, cũng có một số loại không phù hợp sẽ làm ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ. Vì vậy, cha mẹ cần chú ý những dấu hiệu trẻ không hợp sữa công thức để đảm bảo sức khỏe. Mời bạn hãy cùng AVAKids tìm hiểu ngay nhé!

1Dấu hiệu cho thấy trẻ không hợp sử dụng sữa công thức

1.1 Đau bụng, tiêu chảy

Hệ tiêu hoá của trẻ nhỏ chưa đầy đủ chức năng, sức đề kháng còn yếu nên khi cho bé uống sữa công thức mà thấy có triệu chứng tiêu chảy thì có thể trẻ không hợp với loại sữa này.

Nếu bé tiêu chảy liên tục hơn 3 lần, kết cấu phân lỏng, có lẫn máu thì bố mẹ nên đưa bé đến bác sĩ thăm khám để đảm bảo an toàn sức khỏe cho bé.

1.2 Nôn trớ ra sữa

Nôn trớ ra sữa sau khi cho bé uống sữa công thức, thậm chí ngay cả khi chưa cho bú sữa mẹ cũng là một trong những dấu hiệu cho thấy bé không hợp sữa công thức đang sử dụng. Nếu bé cảm thấy khó khăn khi nuốt thì mẹ cần phải cho bé đi khám bác sĩ ngay. 

Trẻ có thể nôn mửa hoặc cảm thấy đầy hơi sau khi uống sữa do hệ tiêu hóa không thể hấp thụ và tiêu hóa các thành phần có trong sữa công thức. Tình trạng này cho thấy khả năng tiêu hóa của trẻ còn yếu và không phù hợp với công thức sữa hiện tại.

Trẻ nôn, trớ ra sữa cho thấy đang dị ứng sữa công thức

1.3 Trẻ thường xuyên quấy khóc, cáu gắt

Nếu bé khóc liên tục trong thời gian dài mà không xác định được lý do thì rất có thể là trẻ bị đau bụng hoặc bị đau dạ dày do dị ứng với các Protein có trong các loại sữa bột. Đây cũng là một trong những dấu hiệu cho thấy trẻ không hợp với loại sữa đang sử dụng.

1.4 Da nổi mẩn đỏ, bị phát ban

Phản ứng ngứa, kích ứng da là biểu hiện của phản ứng dị ứng từ cơ thể, khi hệ miễn dịch của trẻ phản ứng quá mức với các thành phần không phù hợp. Các dấu hiệu như bé uống sữa bị nổi mẩn đỏ quanh miệng hoặc phát ban trên da, đặc biệt là ở khu vực mặt, cổ và cánh tay, cho thấy trẻ có thể bị dị ứng với một số thành phần trong sữa công thức như protein sữa bò.

Trẻ nổi mẩn đỏ, bị phát ban là một trong những dấu hiệu dị ứng sữa công thức

1.5 Trẻ chán ăn, bỏ bú

Khi bé không hợp với loại sữa nào đó, bé sẽ lười bú vì không cảm thấy ngon miệng. Ngoài ra, các triệu chứng của dị ứng sẽ làm bé quấy khóc, lười ăn, lười vận động và vui chơi. Đó là vì bú ít nên bé không được cung cấp đầy đủ năng lượng cho các hoạt động hàng ngày.

1.6 Cân nặng của trẻ không thay đổi

Hầu hết cân nặng của các bé sơ sinh sẽ tăng gấp đôi khi đến giai đoạn 6 tháng tuổi và sẽ là gấp 3 trong vòng 12 tháng tuổi. Nhưng nếu do nôn mửa hay tiêu chảy quá nhiều lần làm bé không nhận được đầy đủ các dưỡng chất thì cân nặng của bé sẽ không thể đạt theo chuẩn trên được. Điều này có thể là do cơ thể không hấp thu đủ dưỡng chất từ sữa, dẫn đến tình trạng dinh dưỡng kém và phát triển chậm.

1.7 Trẻ xì hơi nhiều

Nếu bé “xì hơi” liên tục cùng với các triệu chứng khác thì nguyên nhân có thể là do bé bị dị ứng với các loại protein có trong sữa công thức, nên ba mẹ cần chú ý. Trong trường hợp này, bé không phù hợp với 1 trong các thành phần từ sữa nên sẽ xuất hiện tình trạng xì hơi nhưng không thể đi ngoài được, từ đó dẫn đến tình trạng táo bón.

1.8 Đi ngoài phân có màu lạ 

Nếu phân của bé có màu đen, đỏ hoặc xanh lá, mẹ cần đưa bé đi khám ngay vì đây là dấu hiệu cho thấy trẻ không hợp sữa đã trở nặng. Các màu phân khác như xám, vàng có thể do trẻ thiếu hoặc thừa chất, nhưng thường vẫn ở mức độ có thể tự khắc phục tại nhà.

2Nguyên nhân khiến trẻ dị ứng sữa công thức

Dị ứng sữa công thức ở trẻ là một phản ứng quá mức của hệ thống miễn dịch đối với protein có trong sữa công thức. Đây là một vấn đề khá phổ biến, đặc biệt ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, và có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ.

2.1 Bản chất của dị ứng sữa công thức

Dị ứng sữa công thức không phải không dung nạp lactose: Cần phân biệt rõ dị ứng sữa (allergy) với không dung nạp lactose (lactose intolerance).

• Dị ứng sữa là phản ứng của hệ miễn dịch với protein trong sữa. Khi trẻ uống sữa, hệ thống miễn dịch của trẻ sẽ nhầm protein là kháng thể lạ có thể gây hại cho cơ thể. Lúc này hệ thống miễn dịch có những phản ứng chống lại chúng, gây nên dấu hiệu dị ứng sữa. Phổ biến nhất là tình trạng dị ứng đạm sữa bò ở trẻ.
• Không dung nạp lactose là tình trạng cơ thể không tiêu hóa được đường lactose trong sữa do thiếu enzyme lactase.

Ngoài ra, một nguyên nhân khác dẫn đến tình trạng dị ứng với sữa công thức là do yếu tố di truyền. Trẻ có nền tảng gia đình bị dị ứng sữa, đặc biệt là dị ứng với Protein thì có khả năng khoảng 50 – 80% trẻ cũng thừa hưởng những biểu hiện tương tự.

2.2 Nguyên nhân trẻ bị dị ứng sữa công thức

Về cơ bản, có hai nhóm nguyên nhân chính:

Nguyên nhân trực tiếp (từ phía trẻ):

• Hệ miễn dịch chưa trưởng thành: Hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ còn non yếu, chưa phát triển hoàn thiện, dễ bị "nhầm lẫn" protein trong sữa công thức là "kẻ xâm lược" và tạo ra phản ứng chống lại.
• Yếu tố di truyền (cơ địa dị ứng): Nếu cha mẹ hoặc người thân trong gia đình có tiền sử dị ứng (dị ứng thức ăn, hen suyễn, viêm da cơ địa...), trẻ có nguy cơ cao bị dị ứng sữa công thức.
• Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện:
  • Hệ tiêu hóa của trẻ còn non yếu, chưa sản xuất đủ enzyme để tiêu hóa protein sữa.
  • Hàng rào bảo vệ niêm mạc ruột chưa vững chắc, khiến các protein sữa dễ dàng xâm nhập vào máu và gây dị ứng.
• Tiếp xúc sớm với sữa công thức: Việc cho trẻ tiếp xúc với sữa công thức quá sớm (trước 6 tháng tuổi), đặc biệt là khi trẻ chưa có dấu hiệu sẵn sàng ăn dặm, có thể làm tăng nguy cơ dị ứng.

Nguyên nhân gián tiếp (từ phía sữa công thức):

• Sữa công thức làm từ sữa bò: Hầu hết các loại sữa công thức trên thị trường đều được làm từ sữa bò, mà protein sữa bò là một trong những dị nguyên phổ biến nhất ở trẻ nhỏ.
• Protein sữa bò chưa được xử lý (hoặc xử lý không đầy đủ): Trong một số loại sữa công thức, protein sữa bò không được xử lý (hoặc chỉ được xử lý một phần), khiến chúng có khả năng gây dị ứng cao hơn.
• Các thành phần khác trong sữa công thức: Một số thành phần khác trong sữa công thức (ví dụ: dầu đậu nành, dầu dừa, chất bảo quản...) cũng có thể gây dị ứng ở một số trẻ nhạy cảm, nhưng trường hợp này ít gặp hơn.

3Trẻ bị dị ứng sữa công thức có sao không?

Thống kê chi tiết về mức độ ảnh hưởng của việc sử dụng sữa công thức không không hợp với trẻ như sau:

• Không tăng cân: 38%;
• Rối loạn tiêu hóa: 27%;
• Hay bệnh vặt: 9%;
• Kém năng động: 10%;
• Không tăng chiều cao: 10%;
• Khác: 6%.

Trẻ bị dị ứng sữa công thức có thể gặp một số vấn đề sức khỏe nếu không được quản lý kịp thời, nhưng không phải lúc nào cũng dẫn đến nguy hiểm nghiêm trọng. Dưới đây là một số điểm cần lưu ý:

Phản ứng nhẹ đến trung bình: Một số trẻ có thể chỉ gặp các triệu chứng như rối loạn tiêu hóa (nôn mửa, đầy hơi, phân thay đổi kết cấu), hoặc phản ứng da như nổi mẩn, ngứa. Những phản ứng này thường có thể được xử lý bằng cách ngưng sử dụng loại sữa hiện tại và chuyển sang loại sữa công thức khác đã được điều chỉnh (ví dụ: sữa công thức hydrolyzed).

Phản ứng nghiêm trọng: Trong một số trường hợp hiếm gặp, trẻ có thể gặp các triệu chứng dị ứng nặng như sưng môi, sưng mặt, khó thở, hoặc phản ứng sốc phản vệ. Đây là tình trạng cần được can thiệp y tế ngay lập tức.

Ảnh hưởng đến dinh dưỡng và phát triển: Nếu trẻ bị dị ứng sữa công thức mà không được điều chỉnh kịp thời, việc không hấp thụ đúng dưỡng chất có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng và phát triển chung của trẻ.

Sữa bột Friso Gold Pro số 4 800g (3 - 6 tuổi)

4Làm gì khi trẻ bị dị ứng sữa?

4.1 Đưa bé đi kiểm tra sức khoẻ

Khi xuất hiện các dấu hiệu dị ứng sữa, cha mẹ hãy đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất. Ngoài ra, cũng có thể đưa trẻ đi tầm soát dị ứng bằng cách kiểm tra lấy da và xét nghiệm máu. Việc không phát hiện tình trạng dị ứng sữa ở trẻ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển về thể chất, sức khỏe lâu dài của trẻ.

4.2 Thay đổi sữa cho bé

Đối với trẻ dưới 6 tháng tuổi không phù hợp với sữa công thức, mẹ nên cho trẻ bú hoàn toàn bằng sữa mẹ. Tuy nhiên, nếu sữa ít, mẹ có thể kết hợp với sữa công thức để cơ thể của trẻ bắt đầu thích nghi dần với sữa công thức, ngăn ngừa dị ứng.

Nếu trẻ vẫn không hợp sữa công thức, mẹ nên dựa vào những tiêu chí sau đây để lựa chọn sữa cho trẻ:

• Lựa chọn sữa phù hợp với độ tuổi của trẻ: trẻ dưới 6 tháng tuổi nên dùng sữa công thức 1 (sữa cho trẻ sơ sinh), trẻ lớn hơn hãy dùng sữa công thức 2 của cùng nhãn hàng với sữa công thức 1 trước đó để đảm bảo trẻ không bị dị ứng.
• Lựa chọn sữa có thành phần an toàn: cần nghiên cứu kỹ thành phần của sữa, những sản phẩm sữa có thành phần an toàn với sức khỏe, hệ tiêu hóa của trẻ thì mẹ nên lựa chọn.

4.3 Hạn chế đột ngột thay đổi sữa thường xuyên

Nếu trẻ uống một loại sữa công thức trong khoảng thời gian nhất định thì lúc này đã thích ứng được loại sữa đó. Vì vậy, mẹ nên hạn chế thay đổi sữa cho trẻ để tránh làm biến đổi môi trường vi sinh đường ruột khi hệ tiêu hóa của trẻ hấp thụ sữa.

4.4 Chú ý cách pha sữa

Mẹ cần pha sữa đúng công thức cho trẻ bởi điều này có thể ảnh hưởng đến chất lượng sữa. Khi pha nên dùng nước ấm, không dùng nước sôi hoặc đun sôi vì có thể làm biến đổi thành phần hoặc làm mất các Vitamin, dưỡng chất có lợi trong sữa.

5Vì sao cần phải chọn sữa công thức phù hợp với trẻ?

Việc chọn sữa công thức phù hợp cho trẻ là vô cùng quan trọng vì những lý do sau:

• Đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng:

Trẻ em ở mỗi độ tuổi có nhu cầu dinh dưỡng khác nhau. Sữa công thức được thiết kế để đáp ứng những nhu cầu này, đảm bảo trẻ nhận được đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển toàn diện.

Ví dụ, sữa công thức cho trẻ sơ sinh có thành phần khác với sữa công thức cho trẻ trên 1 tuổi.

• Hỗ trợ hệ tiêu hóa:

Hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ còn non nớt, dễ bị kích ứng. Sữa công thức phù hợp sẽ giúp trẻ tiêu hóa dễ dàng hơn, tránh các vấn đề như táo bón, tiêu chảy, hoặc nôn trớ.

Có những loại sữa công thức đặc biệt dành cho trẻ có vấn đề về tiêu hóa, chẳng hạn như sữa không chứa lactose hoặc sữa chứa đạm thủy phân.

• Ngăn ngừa dị ứng:

Một số trẻ có thể bị dị ứng với protein trong sữa bò. Sữa công thức đặc biệt, chẳng hạn như sữa chứa đạm thủy phân hoặc sữa từ đậu nành, có thể giúp giảm nguy cơ dị ứng.

• Đảm bảo sự phát triển toàn diện:

Dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng là nền tảng cho sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ. Sữa công thức phù hợp sẽ cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết để trẻ phát triển khỏe mạnh.

• Phù hợp với từng thể trạng của bé:

Mỗi bé sẽ có một thể trạng khác nhau, có bé thì bị dị ứng với thành phần này, có bé lại thiếu các chất dinh dưỡng khác nhau. Việc chọn sữa phù hợp với thể trạng của con là điều cần thiết.

5Kinh nghiệm đổi sữa cho trẻ

Khi đổi loại sữa cho bé, trước hết mẹ phải xem biểu hiện của bé sau khi uống, bé có bị táo bón, hay nôn trớ không,... Ít nhất sau 2 tuần uống sữa thì mới biết được con có hợp với loại sữa đó không.

Nếu mẹ đã thay đổi hai, ba loại sữa mà vẫn chưa hài lòng thì hãy nghĩ đến những nguyên nhân khác như cơ thể bé không hợp với sữa bò và nên hỏi lời khuyên của các bác sĩ.

Đối với các bé, mẹ không nên đổi thường xuyên các loại sữa vì cơ thể bé cần có thời gian để thích nghi với các loại sữa. Nếu mẹ đổi sữa liên tục sẽ làm thay đổi các hệ vi sinh, ảnh hưởng vấn đề tiêu hóa hấp thu sữa và các loại thức ăn khác.

Không nên thay hoàn toàn các cữ ăn trong ngày của con bằng sữa mới khi mới đổi sữa. Điều này gây ảnh hưởng không tốt đến hệ tiêu hóa của trẻ. 

Một loại sữa tốt với trẻ không nằm ở giá tiền hộp sữa hay thương hiệu mà trẻ phải hợp thì mới hấp thụ được, còn không bé không chỉ không hấp thụ được mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe của bé.

6Các câu hỏi liên quan (FAQ)

6.1 Trẻ có dấu hiệu không hợp sữa công thức nhưng lại không có triệu chứng nghiêm trọng, có cần thay đổi sữa không?

Nếu các triệu chứng chỉ nhẹ và không ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ, bạn có thể theo dõi và thử thay đổi cách pha sữa. Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để điều chỉnh.

6.2 Có nên thử cho trẻ dùng sữa công thức không chứa protein sữa bò?

Với trẻ có dấu hiệu dị ứng protein, sữa công thức chuyên biệt như sữa không chứa protein sữa bò hoặc sữa hydrolyzed có thể là lựa chọn tốt. Tham khảo ý kiến bác sĩ để biết thêm chi tiết.

6.3 Các dấu hiệu không hợp sữa công thức có thể tự cải thiện khi trẻ lớn hơn không?

Một số trẻ có thể vượt qua giai đoạn nhạy cảm ban đầu khi hệ tiêu hóa dần phát triển. Tuy nhiên, việc theo dõi và tư vấn từ chuyên gia luôn cần thiết.

6.4 Làm thế nào để phân biệt giữa phản ứng dị ứng và vấn đề tiêu hóa thông thường?

Phản ứng dị ứng thường kèm theo phát ban, ngứa da, hoặc khó thở, trong khi vấn đề tiêu hóa chủ yếu liên quan đến nôn mửa, thay đổi phân và khó tiêu. Nếu có dấu hiệu nghiêm trọng, nên đưa trẻ đi khám ngay.

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp thêm cho các mẹ về cách nhận biết dấu hiệu dị ứng khi trẻ không hợp sữa công thức. Nếu mẹ có bất kỳ thắc mắc nào hãy truy cập website avakids.com hoặc liên lạc số điện thoại 1900.866.874 (8:00 - 21:30) để được hỗ trợ và tư vấn nhé.