Cách chăm sóc trẻ sơ sinh các mẹ nên lưu tâm

Lần đầu có con, chắc hẳn sẽ có nhiều ba mẹ không biết cách chăm sóc trẻ sơ sinh. Có muôn vàn điều cần phải học hỏi để giúp bé thích nghi sau khi chào đời. Ba mẹ hãy cùng tham khảo bài viết sau của chuyên mục chăm sóc bé 0 - 3 tuổi để biết cách chăm sóc bé đúng cách nhé!

1Cách chăm sóc trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi

Giai đoạn mới chào đời là thời gian trẻ sơ sinh rất nhạy cảm với môi trường bên ngoài. Thông thường, bé sẽ mất một tuần để thích nghi. Trong giai đoạn này, ba mẹ cần biết những kỹ năng cần thiết để bảo vệ sức khỏe cho con yêu.

Cách bế bé

Xương của bé lúc mới sinh còn rất yếu nên ba mẹ cần biết cách bế trẻ sơ sinh cẩn thận để tránh làm đau bé. Cách bế bé chuẩn như sau: 

• Dùng một tay đỡ đầu và cổ, tay còn lại đỡ mông và ôm sát bé vào lòng
• Vuốt ve để tạo thiện cảm với bé, làm cho bé có cảm giác gần gũi hơn với ba mẹ
• Khi đặt bé lên giường, tránh dùng gối kê đầu quá cao sẽ ảnh hưởng đến hệ thống xương của trẻ

Lưu ý: không bế xốc hay đưa nôi quá mạnh gây tổn thương đến cơ thể bé.

Cách cho bé bú khi mới chào đời

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ vì chứa nhiều kháng thể, tốt cho tiêu hóa và không gây dị ứng. Sau khi bé chào đời trong vòng 24 giờ, các mẹ nên cho bé bú khoảng 2 - 3 tiếng một lần. Vì dạ dày của bé còn rất nhỏ nên mỗi lần bú chỉ có thể chứa được 30 - 90ml sữa.

Sau khi bú, mẹ cần vỗ ợ hơi cho trẻ sơ sinh để bụng tiêu hóa tốt hơn. Mẹ có thể để bé tựa trên vai mình, đỡ mông bé và vỗ nhẹ vào lưng để bé tiêu hóa tốt hơn. Nếu mẹ thấy bé có các dấu hiệu như: khóc to, chép môi, tìm vị trí ti của mẹ, mút tay,... thì hãy cho bé bú ngay nhé vì bé đang đói đó.

Nếu đã đến cữ bú mà bé đang ngủ, Mẹ không nên đánh thức con dậy vì trẻ sơ sinh cần ngủ khoảng 16 - 18 tiếng/ngày để đảm bảo phát triển thể chất tốt nhất. Do đó, ba mẹ nên hạn chế đánh thức con dậy mà hãy để khi trẻ thức giấc mới cho bú.

Lưu ý: Mẹ không nên cho con bú khi bé đang nằm sẽ khiến bé rất dễ bị sặc và nôn tháo ra ngoài.

Vệ sinh rốn cho bé

Nhắc đến cách chăm sóc trẻ sơ sinh, vệ sinh vùng rốn cho bé là điều luôn được ba mẹ đặc biệt quan tâm vì rốn là bộ phận nhạy cảm, rất dễ nhiễm trùng với trẻ sơ sinh. Ba mẹ nên vệ sinh rốn cho bé hằng ngày bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch làm sạch chuyên dụng và lau khô. Không nên bôi bất kỳ loại hóa chất lên rốn nào mà nên để hở rốn để mau khô và tự rụng đi.

Tắm cho bé sơ sinh

Chăm sóc trẻ sơ sinh khoa học thông qua việc tắm cho bé đúng cách

• Trước khi tắm, ba mẹ nên chuẩn bị các vật dụng như: áo choàng tắm, khăn, tã, thuốc nhỏ mắt, thuốc rửa mũi,... để đảm bảo bé được giữ ấm ngay sau khi tắm xong. 
• Nên dùng sữa tắm cho bé để tắm giúp bảo vệ làn da mỏng manh của bé. Trong khi tắm, mẹ nên nhẹ nhàng gội đầu và tắm kỹ các vùng có nếp gấp như: cổ, nách và vùng bẹn. 
• Nơi tắm cho bé phải kín gió và không tùy tiện sử dụng các loại lá thuốc để tắm cho trẻ. Vào những ngày thời tiết lạnh, ba mẹ không nhất thiết phải tắm cho trẻ.

Chăm sóc miệng, mũi, lưỡi, tai cho bé sơ sinh

Các giác quan của trẻ sơ sinh còn rất yếu, chính vì thế chúng cần được chăm sóc thật cẩn thận. Ba mẹ nên chọn các sản phẩm chăm sóc da dịu nhẹ, không cay mắt. Nên thoa kem dưỡng cho bé, sử dụng phấn rôm dành cho bé và thoa vào những chỗ dễ bị hăm da.

Việc chăm sóc trẻ sơ sinh ở mắt, mũi cần chú ý dùng thuốc nhỏ mắt và nhỏ mũi để vệ sinh hằng ngày cho bé. Ngoài ra, không để hóa chất có tính tẩy rửa mạnh tiếp xúc với bé vì sẽ làm đau mắt bé. Để vệ sinh mặt cho bé, mẹ nên dùng khăn mềm lau mặt cho bé. Miệng và lưỡi của bé cũng cần được vệ sinh kỹ càng, đặc biệt là sau khi bú xong. Ba mẹ nên duy trì các việc làm này thường xuyên để tránh vi khuẩn tích tụ làm ảnh hưởng đến sức khỏe của bé.

Cách quấn tã, đeo bao tay, chân và đội mũ

Làn da trẻ sơ sinh rất dễ bị tổn thương. Vì vậy, cách chăm sóc trẻ sơ sinh đúng cách là ba mẹ nên quan tâm đến việc bảo vệ cho bé.

• Đội mũ che thóp che chắn cho bé là vô cùng cần thiết, đặc biệt là những ngày thời tiết lạnh. Mặc dù, việc đội mũ là cần thiết nhưng chúng ta cũng không nên quá lạm dụng. Vì trẻ sơ sinh thoát nhiệt chủ yếu qua phần đầu, việc đội mũ quá nhiều làm trẻ ngứa ngáy khó chịu dẫn đến quấy khóc.

• Không nên quấn tã quá chặt, vì điều này khiến trẻ nóng và bí bách. Quấn tã quá chặt còn gây ra hậu quả nghiêm trọng hơn là ép khớp háng của bé, ảnh hưởng đến sự phát triển chân của trẻ sau này.
• Da trẻ sơ sinh rất nhạy cảm nên khi mua những vật dụng chăm sóc bé như: mũ sơ sinh, khăn sữa, tã,... ba mẹ nên ưu tiên chọn những chất liệu vải mềm mại, thông thoáng cho da bé. 

Chú ý nhiệt độ cơ thể của bé

Ba mẹ nên để đến nhiệt độ cơ thể của bé thường xuyên để theo dõi sự thích nghi của bé với môi trường bên ngoài. Nhiệt độ bình thường của trẻ sơ sinh dao động từ 36,5 - 37 độ C.

• Khi bé có nhiệt độ dưới 36,5 độ C: Mẹ nên dùng khăn quấn quanh người bé vừa đủ để ủ ấm ngay, tránh để bé bị cảm lạnh.
• Khi bé có nhiệt độ 37 độ C: Ba mẹ hãy cho bé mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát và không trùm kín. Ngoài ra, mẹ nên cho trẻ bú sữa nhiều hơn để giúp trẻ giảm nhiệt.
• Khi trẻ có nhiệt độ cao hơn 38 độ C: Đây là triệu chứng của trẻ bị sốt. Ba mẹ nên lau mát tại các vị trí: trán, hai bên nách và bẹn để giúp trẻ hạ nhiệt. Nếu trẻ không có dấu hiệu hạ sốt, ba mẹ hãy nhanh chóng đưa con đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế gần nhất để được chữa trị kịp thời.

2Cách chăm sóc cho trẻ sơ sinh 2 - 6 tháng tuổi

Trải qua giai đoạn 1 tháng tuổi thì những khả năng gây nguy hiểm sẽ giảm. Vì vậy, cách chăm sóc trẻ sơ sinh 2 - 6 tháng tuổi sẽ dễ dàng hơn cho ba mẹ.

Dỗ bé ngủ

Sau khi cho bé bú đủ no, mẹ hãy đặt bé nằm trong nôi em bé, có thể chung hoặc khác phòng với ba mẹ. Lúc này, trẻ phải tự mình tập ngủ mà không được ỷ lại và làm nũng với mẹ. Khi nào bé quấy khóc thì mẹ mới lại giúp bé. Bên cạnh đó, ba mẹ nên trò chuyện, xoa tay, xoa chân, nghe nhạc để kích thích các giác quan của bé. Hạn chế việc bé dành nhiều thời gian ngủ ban ngày và quấy khóc ban đêm.

Chăm cho bé trong mỗi bữa ăn

Việc chăm sóc trẻ bằng các món bột ăn dặm cho bé là vô cùng cần thiết. Để đảm bảo chất lượng bữa ăn, ba mẹ hãy dựa vào nhu cầu của bé. Khi tâm trạng thoải mái, bé sẽ hấp thụ tốt nhất các chất vitamin và khoáng chất trong thức ăn. Khi trẻ không chịu ăn tiếp, mẹ không ép cho ăn. Điều này sẽ dẫn đến việc mỗi lần đến giờ ăn, trẻ sẽ trốn tránh ăn.

Sau khi trẻ ăn xong, ba mẹ nên cho trẻ uống nước. Tránh cho bé vừa ăn vừa uống nước trong lúc ăn vì nước sẽ làm loãng dịch vị chức enzym phân giải chất dinh dưỡng thành chất bổ có trong thức ăn. Lúc này, bé sẽ không hấp thụ được dưỡng chất mà quá trình tiêu hóa cũng diễn ra chậm.

Cách cho bé ăn dặm

Các món ăn dùng để cho bé ăn dặm của đa số người Việt thường là hỗn hợp protein (thịt, cá, trứng, sữa,...), cháo và rau củ. Đây là thực đơn được kỳ vọng sẽ cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ. Tuy nhiên, việc này vẫn còn mặt hạn chế là ba mẹ sẽ không biết được trẻ thích loại thức ăn nào và trẻ cũng không cảm nhận được hương vị riêng của từng thực phẩm.

Thay vào đó, ba mẹ nên cho con ăn thử từng loại riêng biệt và chỉ nên nếm gia vị dành cho bé ăn dặm. Trong bữa ăn, các mẹ chú ý quan sát biểu hiện của con xem có thích thú với món ăn đó không. Từ đây, mẹ sẽ hiểu về khẩu vị của bé và chuẩn bị thực đơn phù hợp cho bé tập ăn dặm

Chăm trẻ sơ sinh bằng việc cho ăn dặm khi trẻ được 6 tháng tuổi

Thực đơn dinh dưỡng cho bé

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, trẻ nên được tập ăn dặm vào lúc 6 tháng tuổi. Ở thời điểm này, hệ tiêu hóa của bé đã phát triển tương đối hoàn chỉnh và có thể hấp thu những thức ăn phức tạp hơn sữa mẹ. 

Mẹ có thể tập cho bé ăn các loại thịt, rau quả tự xay. Tập cho bé làm quen chỉ một loại thức ăn mới mỗi lần ăn. Chú ý lượng thức ăn vừa đủ cho bé khoảng 1/2 đến 1 muỗng canh. Mặc dù vậy, tùy thuộc vào sức khỏe của bé mà mẹ có tập cho bé ăn dặm hay chỉ uống sữa bổ sung chất sắt.

Cho trẻ vận động nhẹ

Cách chăm sóc trẻ sơ sinh tốt nhất là giúp trẻ phát triển cả tinh thần và thể chất. Do đó, ba mẹ nên tạo môi trường thoải mái để trẻ thỏa thích vận động. Bé sẽ tự khám phá được đôi tay và đôi chân của mình bằng cách quơ tay hay đạp chân. Thói quen này giúp bé phát triển hệ xương khớp và giúp máu huyết lưu thông dễ dàng hơn.

Bên cạnh việc tạo không gian cho trẻ vận động, ba mẹ cũng nên chú ý trong việc lựa chọn quần áo cho bé. Ba mẹ nên ưu tiên những trang phục có sợi vải mềm mại, thoáng mát để trẻ cảm thấy thoải mái nhất khi mặc. Ba mẹ có thể dùng nước xả vải dành cho trẻ sơ sinh để giúp sợi vải mềm mịn và thơm hơn.

3Cách chăm sóc bé sinh non để giúp bé tăng cân nhanh

Chúng ta biết rằng hậu quả của bé sinh non là sức đề kháng yếu, nhẹ cân, suy dinh dưỡng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của trẻ sau này. Do đó, việc chăm trẻ sơ sinh và cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho trẻ sinh non là vô cùng cần thiết.

Cho bé ngủ nhiều hơn

Trẻ sơ sinh dành phần lớn thời gian để ngủ, cụ thể là khoảng 16 - 18 tiếng. Bé chỉ thức dậy khi đói để bú sữa và đi tiểu. Đặc biệt, đối với trẻ sinh thiếu tháng thì việc chăm sóc trẻ sơ sinh thông qua giấc ngủ lại càng quan trọng hơn. Khi trẻ ngủ, mẹ nên chú ý các vấn đề sau:

- Đặt bé nằm ngửa khi ngủ, không được nằm sấp. Tư thế nằm ngửa là tư thế thoải mái nhất giúp trẻ ngủ ngon hơn. 

- Đặt bé trên gối mềm mại và để gối dưới đầu. Chú ý, chiều cao của gối vừa phải để không ảnh hưởng đến xương cổ của bé.

- Trẻ sinh thiếu tháng thường ngủ nhiều hơn nhưng thời lượng cho mỗi giấc lại rất ngắn. Do đó, ba mẹ cần thường xuyên túc trực ở bên bé để dỗ dành mỗi khi bé quấy khóc thức giấc.

Sử dụng nguồn dinh dưỡng chính là sữa mẹ

Đối với trẻ sơ sinh, sữa non là nguồn dinh dưỡng tuyệt vời để chăm sóc trẻ 0 - 1 tuổi. Trong thành phần sữa non có chứa khoảng 4.000 bạch cầu/cm3 và chất IgA cao gấp hàng nghìn lần so với sữa thường. Dưới tác dụng của những chất trên sẽ giúp tiêu diệt các vi khuẩn có hại trong đường ruột và giảm tỷ lệ mắc bệnh viêm phổi, bệnh tiêu chảy ở trẻ em sinh thiếu tháng.

Bổ sung sắt và vitamin cho bé

Trong sữa mẹ có các vitamin cần thiết cho trẻ sinh non. Tuy vậy, việc chăm sóc trẻ sơ sinh bằng sữa mẹ vẫn chưa đảm bảo đầy đủ dưỡng chất cho bé sinh thiếu tháng. Các mẹ nên bổ sung thêm các chất dinh dưỡng khác bên cạnh việc cho con bú sẽ giúp bé phát triển tốt hơn.

Các trẻ sinh thiếu tháng thường có hệ tiêu hóa và hô hấp yếu kém so với những trẻ sinh đủ tháng. Vì vậy, mẹ nên chia nhỏ số lần bú ra từ 8 - 12 lần/ngày. Trường hợp trẻ không bú được thì mẹ phải dùng thìa đổ hoặc ống thông dạ dày để hỗ trợ bé. Ngoài ra, ba mẹ cần bổ sung thêm chất sắt và vitamin cho trẻ. Chất sắt được các bác sĩ khuyến cáo nên sử dụng tối đa trong vòng 1 năm và không dùng chung với sữa.

Chú ý lượng sữa khi cho bé bú

Một trong những lưu ý cho việc chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng đúng cách là quan tâm đến lượng sữa bé bú hằng ngày. Không phải bé uống càng nhiều sữa là tốt. Ba mẹ nên cho bé bú mỗi lần cách nhau từ 1,5 - 2h/lần uống sữa.

Đối với những trường hợp mẹ không đủ sữa cho bé bú thì mẹ nên cho trẻ uống thêm sữa bột. Liều lượng sữa khoảng 1/3 theo chỉ hướng ghi trên hộp sữa và điều chỉnh dần dần đến khi mẹ cung cấp đủ sữa cho bé. Ngoài ra, ba mẹ không nên cho trẻ bú bình vì trẻ sẽ quen dần với bình sữa và không còn thích thú với việc bú sữa mẹ. Điều này gây khó khăn cho ba mẹ trong việc chăm sóc trẻ. 

3Cách chăm sóc trẻ sơ sinh mới về từ bệnh viện

Đối với những người lần đầu tiên làm ba mẹ sẽ không tránh khỏi sự bỡ ngỡ và hồi hộp khi ôm con trên tay. Thấu hiểu rõ tâm tư ấy, AVAKids đem đến những phương pháp hữu ích cho các mẹ tự tin hơn trong việc đón con từ bệnh viện về nhà nhé.

Cho bé tắm

Ba mẹ nên tắm cho trẻ 1 - 2 lần/tuần để bé được sạch sẽ và thoải mái. Trong khi tắm, ba mẹ nên dùng khăn trải lên bồn tắm để tránh bị trơn trượt. Tiếp theo, đổ nước ấm vừa đủ sao cho mực nước sâu khoảng 5 - 7 cm thì dừng lại. Tiếp theo, dùng xà phòng xoa nhẹ lên da bé. Sau đó, rửa sạch xà phòng bằng nước. Đặt trẻ lên khăn khô ráo, mềm mại và lau sạch nhẹ nhàng.

Cách cho bé ngủ

Sau một ngày dài hoạt động, bé cần ngủ để nạp lại năng lượng cần thiết. Ba mẹ nên tập cho trẻ thói quen ngủ vào những thời gian cố định trong ngày như 9 giờ sáng, 11 giờ trưa, 3 giờ chiều và 5 giờ chiều. Mỗi bé sẽ có thời gian ngủ khác nhau tùy theo thể trạng từng bé.

Để bé phát triển tốt nhất, ba mẹ nên đảm bảo cho bé ngủ trung bình 16 giờ/ngày. Trẻ sơ sinh càng ngủ nhiều sẽ ít quấy khóc. Ba mẹ nên lưu ý không gian cho bé ngủ phải thoáng mát và nhiệt độ phòng phù hợp để bé có giấc ngủ ngon, ba mẹ nhé.

Chăm sóc trẻ sơ sinh bằng cách cho bé ngủ nhiều

Tập cho bé nằm sấp

Nằm sấp là hành động quan trọng ngay từ những ngày đầu tiên bé chào đời để giúp bé phát triển khả năng vận động sau này. Các bác sĩ khuyên rằng, trẻ sơ sinh cần được nằm sấp khoảng 20 phút/ngày. Cho trẻ sơ sinh tập nằm sấp giúp trẻ khi ngủ không bị dồn ép cơ thể và tránh tình trạng ngạt thở, khó chịu.

Nhờ người thân giúp đỡ

Ngoài việc chăm sóc bé sơ sinh bằng các dưỡng chất cần thiết, mẹ cũng nên cho những người thân trong gia đình có cơ hội tiếp xúc và chăm sóc bé. Đây là dịp để ba mẹ nghỉ ngơi và người nhà cũng cơ hội gia tăng tình cảm với bé.

Làm dịu khi bé đang khóc

Mẹ hãy chú ý đến việc quấy khóc của trẻ. Nếu cơ thể quá nóng, quá lạnh, nước tiểu ướt, đói bụng,... ba mẹ nên kiểm tra tã, khăn quấn và cho bé ăn kịp thời. Nếu đã áp dụng các cách trên nhưng không hiệu quả, mẹ hãy dỗ dành bé nhẹ nhàng và hát ru bé bằng giai điệu dễ nghe nào đó. Thỉnh thoảng, trẻ bị dư năng lượng cũng khó chịu trong người mà sinh ra quấy khóc. Lúc đó, ba mẹ không nên làm gì cả mà hãy để trẻ tự khóc xong sẽ chìm vào giấc ngủ một cách ngon lành.

Nói chuyện với bé nhiều hơn

Có một điều thú vị là trong việc chăm sóc trẻ sơ sinh là bé cũng biết cách trò chuyện với ba mẹ. Bé trò chuyện bằng cách bập bẹ, cười, ngọ nguậy tay chân. Vì thế, ba mẹ thường xuyên trò chuyện sẽ giúp bé hình thành dần khả năng tư duy ngôn ngữ. Phương pháp nói chuyện với bé hiệu quả nhất là ba mẹ bắt chước cách bé bập bẹ như baba, mama để phát triển khả năng giao tiếp của trẻ sau này.

Phương tiện di chuyển khi đi với bé

Thêm một điều quan trọng khi đón bé về nhà là phương tiện di chuyển. Ba mẹ nên chuẩn bị cho bé chiếc ghế thoải mái. Nếu di chuyển bằng xe ô tô, hãy cài đặt ghế an toàn trong xe cho bé và điều chỉnh nhiệt độ thích hợp. Nếu di chuyển bằng xe máy, mẹ cần chú ý che chắn cho bé thật kỹ để tránh khói bụi.

4Giải đáp thắc mắc của ba mẹ khi chăm trẻ sơ sinh

Có thể bôi kem chống nắng cho bé sơ sinh không?

Đối với trẻ sơ sinh và trẻ dưới 6 tháng, ba mẹ không nên sử dụng kem chống nắng nếu như chưa có sự tư vấn và chỉ định của bác sĩ. Cách tốt nhất để bảo vệ làn da bé là để bé trong bóng râm và dùng quần áo che chắn cẩn thận cho bé.

Nên tắm cho bé bao nhiêu lần 1 tuần

Chăm sóc trẻ sơ sinh bằng việc tắm sẽ đem lại niềm vui cho bé. Mẹ có thể tắm cho trẻ sơ sinh 3 ngày/tuần. Không cần thiết phải tắm cho trẻ hằng ngày vì có thể làm cho làn da mỏng manh của trẻ bị khô.

5Đôi lời từ AVAKids

Khoảnh khắc đứa trẻ chào đời là niềm hạnh phúc vô tận. Việc chăm sóc trẻ sơ sinh là một quá trình đòi hỏi sự khéo léo, cẩn thận và vô cùng kiên nhẫn. Đây cũng vừa là nỗi lo lắng chung của những phụ nữ khi lần đầu thực hiện thiên chức làm cha mẹ. Hy vọng với bài viết trên, AVAKids đã san sẻ phần nào nỗi băn khoăn của ba mẹ trong việc nuôi dạy bé lớn khôn.

Thúy Ngọc tổng hợp

Nhật Quang đã kiểm duyệt