Top 10 + kiêng cữ sau sinh theo dân gian: Liệu đúng hay sai?

Mỗi vùng khác nhau sẽ có những quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian khác nhau. Vậy kiêng cữ như thế nào là đúng, đâu là những quan niệm lạc hậu, mời các mẹ cùng AVAKids khám phá một số kinh nghiệm kiêng cữ sau sinh nhé.

1Những kiêng cữ sau sinh theo dân gian đúng ở hiện nay

1.1. Kiêng lạnh sau sinh

3 tháng là khoảng thời gian cần thiết cho việc kiêng ăn đồ lạnh. Những kinh nghiệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian cho rằng mẹ sau sinh cần kiêng cả nước lạnh, không uống và tắm nước lạnh, mục đích để:

• Tránh gây hại cho sức khỏe răng miệng
• Tránh rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, lạnh dạ dày
• Tránh ảnh hưởng đến chất lượng sữa mẹ
• Tránh bị cảm lạnh, phong hàn

1.2. Kiêng ăn uống đồ lạnh sau sinh

Quan niệm kiêng ăn đồ lạnh sau sinh bắt nguồn từ kinh nghiệm dân gian và lý thuyết Âm - Dương trong Đông y. Sau sinh, cơ thể người mẹ thường yếu hơn, dễ bị nhiễm lạnh, được coi là đang ở trạng thái "hàn". Ăn đồ lạnh sẽ làm tăng thêm "hàn khí", khiến cơ thể lâu hồi phục, dễ mắc các bệnh về sau như đau nhức xương khớp, đau đầu, chóng mặt,...

Bên cạnh đó, ăn đồ lạnh cũng có thể gây khó tiêu, đầy bụng, ảnh hưởng đến chất lượng sữa cho bé. Theo Đông y, đồ lạnh có tính hàn, có thể làm co thắt tử cung, gây đau bụng, ảnh hưởng đến quá trình hồi phục sau sinh.

1.3. Chườm nóng bụng và vệ sinh vùng kín

Chườm nóng bụng và vệ sinh vùng kín là hai việc làm cực kỳ quan trọng và cần thiết cho mẹ sau sinh, giúp mẹ nhanh chóng hồi phục sức khỏe và phòng tránh nhiễm trùng.

Chườm nóng bụng mang lại nhiều lợi ích cho mẹ sau sinh:

• Giúp tử cung co hồi tốt hơn: Nhiệt nóng giúp kích thích các cơ tử cung co bóp hiệu quả, đẩy sản dịch ra ngoài, giảm nguy cơ băng huyết, nhiễm trùng hậu sản.
• Giảm đau bụng: Nhiệt nóng giúp giảm đau, co thắt tử cung, giảm cảm giác khó chịu sau sinh.
• Thư giãn cơ bụng: Chườm nóng giúp thư giãn các cơ bụng bị kéo giãn trong quá trình mang thai, giảm cảm giác mỏi và đau bụng.
• Tăng cường tuần hoàn máu: Cải thiện tuần hoàn máu tại vùng bụng, giúp vết thương nhanh lành hơn.

Cách chườm nóng bụng:

• Sử dụng túi chườm nóng, gạch nóng hoặc muối rang để chườm lên vùng bụng dưới.
• Chườm khoảng 15-20 phút mỗi lần, 2-3 lần/ngày.
• Lưu ý nhiệt độ phù hợp, tránh bỏng da.

Vùng kín sau sinh rất dễ bị nhiễm trùng do:

• Vết thương tầng sinh môn (sinh thường) hoặc vết mổ (sinh mổ).
• Sản dịch ra nhiều, tạo môi trường ẩm ướt, thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.

Vệ sinh vùng kín đúng cách giúp:

• Ngăn ngừa nhiễm trùng: Loại bỏ vi khuẩn, giữ vùng kín sạch sẽ, khô thoáng.
• Nhanh lành vết thương: Tạo điều kiện thuận lợi cho vết thương nhanh lành.
• Giảm khó chịu: Giảm ngứa ngáy, kích ứng, mùi hôi ở vùng kín.

Cách vệ sinh vùng kín:

• Rửa vùng kín bằng nước ấm và dung dịch vệ sinh phụ nữ dành riêng cho mẹ sau sinh.
• Rửa nhẹ nhàng từ trước ra sau, tránh đưa vi khuẩn từ hậu môn lên âm đạo.
• Lau khô bằng khăn sạch, mềm.
• Thay băng vệ sinh thường xuyên (4-6 tiếng/lần).

Lưu ý:

• Không nên sử dụng xà phòng thường hoặc dung dịch vệ sinh có chứa hương liệu mạnh vì có thể gây kích ứng.
• Nếu có dấu hiệu bất thường như đau, sưng, đỏ, ngứa, ra nhiều dịch mủ, mùi hôi khó chịu, cần đến bác sĩ khám ngay.

Chườm nóng bụng và vệ sinh vùng kín là hai biện pháp chăm sóc sau sinh đơn giản nhưng rất quan trọng. Thực hiện đúng cách sẽ giúp mẹ nhanh chóng hồi phục sức khỏe và phòng tránh nhiễm trùng hiệu quả.

1.4. Kiêng vận động mạnh

Sau sinh, cơ thể mẹ trải qua nhiều thay đổi lớn, cần thời gian để "trở về" trạng thái ban đầu. Tử cung co hồi, các cơ và dây chằng giãn ra, nội tiết tố thay đổi, vết thương (nếu sinh mổ hoặc rạch tầng sinh môn) cần thời gian lành lại. Vận động mạnh quá sớm có thể gây đau nhức, chậm lành vết thương, tăng nguy cơ chảy máu, sa tử cung, sa sàn chậu.

Bên cạnh đó, vận động mạnh khi cơ thể chưa hồi phục có thể gây kiệt sức, chóng mặt, ngất xỉu. Tăng nguy cơ tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim. Ngoài ra, vận động quá sức có thể làm giảm lượng sữa hoặc ảnh hưởng đến chất lượng sữa.

1.5. Kiêng ngồi xổm

Một số quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian khuyến cáo sản phụ sau sinh không nên ngồi xổm. Đây là một thông tin chính xác, vì ngồi xổm sẽ gây áp lực cho vùng bụng dưới và sàn chậu, các cơ quan nội tạng có thể sà xuống tạo thành sa sinh dục. Các bác sĩ khuyên mẹ nên nằm khép chân, bắt chéo chân, tránh mang vác nặng nhọc và tránh ngồi xổm.

Bên cạnh đó, sản phụ cần được bổ sung dinh dưỡng đầy đủ để hạn chế nguy cơ mắc các bệnh hậu sản sau sinh như trầm cảm sau sinh, hậu sản mòn, băng huyết sau sinh, bị trĩ sau sinh.

Vậy sau sinh bao lâu thì được ngồi xổm?mMặc dù không có quy định cụ thể về thời gian chính xác mẹ sau sinh được ngồi xổm, nhưng đa số các bác sĩ và chuyên gia đều khuyến cáo nên tránh ngồi xổm trong ít nhất 6 tuần đầu sau sinh, đặc biệt là với mẹ sinh thường.

Vậy mẹ sau sinh nên vận động như thế nào?

• Trong 24 giờ đầu: Nghỉ ngơi hoàn toàn hoặc vận động rất nhẹ nhàng như xoay trở người, co duỗi chân tay.
• Sau 24 giờ: Bắt đầu vận động nhẹ nhàng như đi lại trong phòng, tập thở sâu, bài tập Kegel để củng cố cơ sàn chậu.
• Sau 6 tuần: Tăng dần cường độ vận động như đi bộ nhanh, yoga, pilates, bơi lội (nếu vết thương đã lành hoàn toàn).

Lưu ý:

• Luôn lắng nghe cơ thể, dừng lại ngay khi cảm thấy mệt mỏi hoặc đau.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình tập luyện nào.

2Những kiêng cữ sau sinh theo dân gian không đúng ở hiện nay

2.1. Kiêng tắm gội cả tháng

Một số quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian cho rằng các mẹ cần phải kiêng tắm và gội đầu trong một tháng. Nhưng đây là một tục lệ đã lạc hậu và không còn phổ biến. Ngày nay mẹ cần tắm gội theo thời gian hợp lý sau sinh.

Chỉ cần mẹ không tắm quá lâu để tránh nhiễm lạnh. Thời gian tắm trong khoảng 5-10 phút. Phòng tắm kín gió và dùng vòi sen. Nếu mẹ tắm thì nên dùng sữa tắm chuyên dụng.

Việc không vệ sinh sạch sẽ, mồ hôi và sản dịch ra nhiều dễ dấn đến nhiễm trùng cho mẹ và bé. Mẹ sau sinh nên tắm gội hợp lý với các loại nước lá như bưởi, trầu không…vv để cho thơm mát và nâng cao sức khỏe thể chất và tinh thần.

Vậy sau sinh bao lâu thì được tắm gội? Ở các mẹ sinh thường thì cần kiêng gội đầu khoảng 3-4 ngày, còn sinh mổ là 6-7 ngày. Mẹ có thể tắm khi cơ thể cảm thấy khỏe khoắn hoặc hỏi ý kiến bác sĩ để biết thời gian phù hợp.

2.2. Kiêng cắt móng tay

Một số kinh nghiệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian cho rằng mẹ sau sinh cần phải kiêng cắt móng tay, móng chân, đặc biệt là ban đêm, trong vòng 1 tháng đầu ở cữ.

Mọi người cho rằng cơ thể sản phụ sau sinh yếu hơn bình thường và dễ mệt mỏi. Việc cắt móng tay chân vào ban đêm dễ làm mẹ sau sinh bị nấm móng, vô hồn, mất ý thức.

Theo khoa học, các bác sĩ không khuyến khích việc kiêng cữ cắt móng tay chân, bởi vì:

• Móng tay, móng chân rất dễ dài ra và tích tụ vi khuẩn. Người mẹ lại tiếp xúc với trẻ sơ sinh và đồ dùng, đồ ăn của trẻ sơ sinh nhiều nhất nên cần vệ sinh sạch sẽ tránh nhiễm khuẩn cho em bé.
• Để móng tay dài có thể vô tình gây đau cho em bé. Hệ miễn dịch của bé cũng còn non trẻ dễ bị nhiễm khuẩn từ bàn tay của mẹ.
• Các bác sĩ cũng không khuyến khích việc sơn móng, làm móng nghệ thuật vì các hóa chất trong làm móng có thể ảnh hưởng không tốt đến em bé, gây ra một số bệnh về da, ung thư, ảnh hưởng thần kinh,…

Vậy sau sinh bao lâu thì được cắt móng tay? Không có một quy định cụ thể nào về việc sau sinh bao lâu thì có thể cắt móng tay cho mẹ.Tuy nhiên, trong 24 giờ đầu sau sinh, mẹ thường còn mệt mỏi, cần thời gian để nghỉ ngơi và hồi phục sức khỏe. Hơn nữa, nếu mẹ sinh mổ, việc cử động tay quá nhiều có thể ảnh hưởng đến vết mổ. Vậy nên, tùy theo thể trạng cụ thể mà mẹ có thể chọn thời gian cắt móng tay cho riêng mình.

2.3. Kiêng cắt tóc

Sau sinh một số bà mẹ được khuyên không nên cắt tóc. Quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian cho rằng cắt tóc sẽ ảnh hưởng không tốt đến tuyến sữa và em bé.

Tuy nhiên, các mẹ bỉm nên hiểu rằng cắt tóc không nên dùng đến hóa chất, chỉ dùng kéo cắt đi, vì vậy cắt tóc không ảnh hưởng đến cơ thể người mẹ. Hiện nay vẫn chưa có nghiên cứu nào chỉ ra mối liên hệ giữa cắt tóc và ảnh hưởng chất lượng sữa hay sức khỏe của phụ nữ sau sinh.  

Mẹ sau sinh chỉ nên kiêng làm tóc các loại uốn, nhuộm, duỗi có dùng đến hóa chất. Các chất này bám trên da đầu không tốt cho sức khỏe của bé và mẹ khi hít phải chúng.

Vậy sau sinh bao lâu thì mẹ được cắt tóc? Câu trả lời là sau sinh mẹcó thể cắt tóc bất cứ khi nào cảm thấy thoải mái và thuận tiện. Tuy nhiên, để đảm bảo sức khỏe thì nên cắt tóc khi mẹ đã hồi phục sức khỏe, không còn quá mệt mỏi và có thể ngồi lâu một chút.

2.4. Kiêng đánh răng

Theo một số quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian, sản phụ không nên đánh răng vì có thể làm răng bị yếu, mòn chân răng và về già bị rụng răng. Đây là một quan niệm không đúng với khoa học, các mẹ không nên tin theo.

Việc đánh răng 2 lần vào sáng và tối giúp răng miệng được giữ vệ sinh sạch sẽ, tránh các bệnh về răng và viêm nướu. Mẹ nên chọn loại bàn chải lông mềm để bảo vệ răng và cũng sạch mảng bám. 

2.5. Kiêng ăn đồ chua

Việc kiêng đồ chua sau sinh còn tùy theo loại thực phẩm. Những kinh nghiệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian cho rằng mẹ sau sinh cần kiêng đồ chua để tránh bị xì hơi và hạn chế tiêu chảy ở trẻ sơ sinh.

Trên thực tế, mẹ sau sinh chỉ cần kiêng một số loại thực phẩm quá chua hoặc có tính hàn như cải chua, dưa muối. Mẹ sau sinh cần ăn đầy đủ dinh dưỡng, không kiêng khem quá mức. Thời gian cần kiêng một số loại thực phẩm như sau:

• Thực phẩm có vị chua tự nhiên như cam, chanh, bưởi, khế: Có thể ăn ngay một số lượng ít trong tuần sau sinh, ví dụ 1 quả cam mỗi ngày.
• Đồ lên men chua: Kiêng ít nhất 6 tháng, sau đó có thể ăn một ít và cần được nấu chín trước khi ăn.
• Sữa chua: Mẹ sinh thường kiêng 3 ngày, mẹ sinh mổ kiêng 1 tuần. Sau đó các mẹ có thể ăn bình thường.
• Sầu riêng: Các mẹ sau sinh cần kiêng sầu riêng trong ít nhất 6 tháng đầu.

Dưa muối là món mà mẹ sau sinh cần kiêng cữ. Nguồn hình cookpad

2.6. Kiêng xem điện thoại, máy tính sau sinh

Quan niệm kiêng dùng máy tính, điện thoại sau sinh khá phổ biến, đặc biệt là với thế hệ ông bà ta ngày xưa. Tuy nhiên, nhìn từ góc độ khoa học, việc kiêng khem này không hoàn toàn chính xác và cần được điều chỉnh cho phù hợp với cuộc sống hiện đại.

Việc dùng máy tính, điện thoại và đồ công nghệ sau sinh sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ. Những kinh nghiệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian khuyên mẹ sau sinh cần hạn chế dùng máy tính điện thoại đến mức thấp nhất trong ít nhất là 6 tuần đầu tiên.

Một số tác hại của việc sử dụng máy tính, điện thoại quá nhiều sau sinh:

• Sóng điện thoại, sóng điện từ không tốt cho trí não em bé: Sóng bức xạ điện từ có thể phá hủy tế bào não của bé, cấu trúc DNA dẫn đến nguy cơ ung thư cùng nhiều bệnh lý khác.
• Có hại sức khỏe mắt mẹ: Mẹ sau sinh dễ bị đau mỏi mắt bởi ánh sáng xanh phát ra từ các thiết bị điện tử này.
• Cầm thiết bị nhiều sẽ gây tê mỏi tay, dễ mắc các bệnh về xương khớp về sau.
• Ảnh hưởng sức khỏe xương khớp, cột sống do mẹ ngồi hoặc nằm một tư thế khi xem điện thoại, máy tính.
• Ảnh hưởng không tốt đến tinh thần, giấc ngủ của trẻ: Sóng điện thoại sẽ khiến trẻ khó ngủ, thức đêm, quấy khóc.

2.7. Mẹ và trẻ nằm than sau sinh

Nằm than sau sinh là một phong tục truyền thống ở một số nơi, với quan niệm giúp mẹ nhanh chóng hồi phục sức khỏe và giữ ấm cho cả mẹ và bé. Tuy nhiên, thực tế nằm than sau sinh tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ cho cả mẹ và bé, và hoàn toàn không được khuyến khích bởi các chuyên gia y tế.

Dưới đây là những lý do mẹ và trẻ không nên nằm than sau sinh:

Nguy cơ ngộ độc khí CO:

• Than khi cháy sẽ tạo ra khí CO (carbon monoxide) - một loại khí không màu, không mùi, rất độc hại.
• Hít phải khí CO với nồng độ cao có thể gây ngộ độc, thiếu oxy não, thậm chí tử vong.
• Trẻ sơ sinh đặc biệt nhạy cảm với khí CO, dễ bị ngộ độc hơn người lớn.

Nguy cơ bỏng: Than còn nóng có thể gây bỏng cho cả mẹ và bé, đặc biệt là khi bé cựa quậy hoặc mẹ không để ý.

Nguy cơ nhiễm trùng: Môi trường xung quanh bếp than thường không được vệ sinh sạch sẽ, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, tăng nguy cơ nhiễm trùng cho mẹ và bé.

Ảnh hưởng đến hô hấp: Khói than có thể gây kích ứng đường hô hấp, khiến mẹ và bé bị ho, khó thở, đặc biệt là khi bé có tiền sử bệnh hô hấp.

Mất nước: Nằm than có thể khiến cơ thể mẹ bị mất nước do toát mồ hôi nhiều.

Thay vì nằm than, mẹ có thể áp dụng những phương pháp giữ ấm an toàn hơn như:

• Mặc quần áo ấm áp: Chọn quần áo dài tay, chất liệu thấm hút mồ hôi.
• Dùng chăn ấm: Đắp chăn ấm cho cả mẹ và bé.
• Sử dụng điều hòa ở nhiệt độ vừa phải: Nên để nhiệt độ phòng khoảng 26-28 độ C.
• Uống nước ấm, ăn thức ăn ấm nóng: Giúp cơ thể ấm từ bên trong.

2.8. Sau sinh 1 tháng mới được ăn mặn

Kiêng ăn mặn sau sinh là một trong những quan niệm kiêng cữ phổ biến, đặc biệt là ở các nước châu Á. Mặc dù chưa có bằng chứng khoa học nào khẳng định chắc chắn tác hại của việc ăn mặn sau sinh, nhưng nhiều người vẫn duy trì thói quen này vì một số lo ngại sau:

Theo quan điểm dân gian:

• Làm tăng nguy cơ bị phù nề: Sau sinh, cơ thể mẹ thường tích nước, dễ bị phù nề. Ăn mặn sẽ khiến tình trạng này trầm trọng hơn.
• Ảnh hưởng đến chất lượng sữa: Ăn mặn có thể làm cho sữa mẹ mặn hơn, bé bú vào sẽ khát nước, quấy khóc.
• Tăng gánh nặng cho thận: Thận của mẹ sau sinh phải làm việc nhiều hơn để đào thải chất cặn bã ra khỏi cơ thể. Ăn mặn sẽ tăng gánh nặng cho thận, lâu dần có thể ảnh hưởng đến sức khỏe.

Theo góc nhìn khoa học hiện đại:

• Tăng nguy cơ tăng huyết áp, tiền sản giật: Đối với những mẹ có tiền sử tăng huyết áp hoặc tiền sản giật, ăn mặn có thể làm tăng nguy cơ mắc lại các bệnh này sau sinh.
• Gây mất nước: Ăn mặn khiến cơ thể mẹ dễ bị mất nước, trong khi mẹ sau sinh cần bổ sung nhiều nước để tạo sữa và hồi phục sức khỏe.

2.9. Kiêng cầm kim chỉ sau sinh

Một số quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian cho rằng sau khi sinh em bé, mẹ cần kiêng cầm kim chỉ để bảo vệ thị lực. Tuy nhiên, chưa có bằng chứng khoa học nào chứng minh điều này.

Việc cầm kim chỉ không ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và trẻ, tuy nhiên, nếu mẹ cầm kim làm việc nhiều sẽ dẫn đến tình trạng mệt mỏi, đau mắt. Mẹ sau sinh nên nghỉ ngơi nhiều hơn, dành nhiều thời gian cho mắt thư giãn phục hồi thị lực.

Tóm lại, có một số quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian không chính xác và lạc hậu nhưng cũng có một số quan niệm kiêng cữ sau sinh theo dân gian là đúng. Các sản phụ cần tìm hiểu và tham khảo ý kiến của bác sĩ để áp dụng cho phù hợp. Nếu bạn có thắc mắc nào khác, hãy để lại bình luận ở dưới để AVAKids giải đáp nhanh nhất nhé!