Trẻ 8 tháng bị táo bón: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách chữa trị

Táo bón là tình trạng phổ biến ở trẻ 8 tháng tuổi, đặc biệt khi bé bước vào giai đoạn ăn dặm. Việc thay đổi chế độ ăn, thiếu nước, ít vận động hoặc hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện có thể khiến bé khó đi vệ sinh, gây khó chịu, quấy khóc và ảnh hưởng đến sức khỏe. Vậy làm thế nào để nhận biết sớm các dấu hiệu táo bón ở trẻ? Nguyên nhân do đâu và cách chữa trị nào an toàn, hiệu quả? Hãy cùng AVAKids tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!

1Táo bón ở trẻ 8 tháng tuổi là gì?

Táo bón là tình trạng trẻ đi đại tiện khó khăn, phân khô cứng và số lần đi ít hơn bình thường. Giai đoạn 8 tháng tuổi là thời điểm trẻ chuyển từ chế độ ăn hoàn toàn bằng sữa sang ăn dặm. Sự thay đổi này có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa còn non nớt của trẻ, dẫn đến táo bón.

Theo tiêu chuẩn Rome IV, trẻ được coi là táo bón khi có ít nhất 2 trong các triệu chứng sau đây kéo dài ít nhất 1 tháng:

• Ít hơn 3 lần đi đại tiện/tuần.
• Phân cứng, to hoặc vón cục.
• Đau hoặc khó khăn khi đi đại tiện.
• Có cảm giác đi không hết phân.
• Từng có tiền sử bị táo bón.

2Dấu hiệu nhận biết trẻ bị táo bón

Cha mẹ cần quan sát và nhận biết sớm các dấu hiệu táo bón ở trẻ để có biện pháp xử lý kịp thời:

• Bé quấy khóc, biếng ăn: Táo bón khiến trẻ khó chịu, đầy bụng, dẫn đến quấy khóc và không muốn ăn.
• Số lần đi đại tiện giảm: Trẻ 8 tháng tuổi thường đi đại tiện 1-2 lần/ngày. Nếu trẻ ít hơn 3 lần/tuần, đó có thể là dấu hiệu táo bón.
• Đại tiện khó khăn: Trẻ rặn nhiều, đỏ mặt, thậm chí khóc khi đi đại tiện. Phân cứng, to, vón cục như phân dê.
• Chướng bụng, khó tiêu: Bụng trẻ có thể căng cứng, sờ thấy khối phân cứng.
• Có thể có máu hoặc chất nhầy trong phân: Do phân quá cứng làm tổn thương niêm mạc hậu môn.

Trẻ quấy khóc, chướng bụng cũng là dấu hiệu của việc bị táo bón

3Tại sao bé 8 tháng tuổi bị táo bón? Các nguyên nhân gây táo bón ở trẻ

Có nhiều nguyên nhân gây táo bón ở trẻ 8 tháng tuổi, bao gồm cả yếu tố bên trong và bên ngoài:

3.1 Yếu tố bên trong khiến trẻ 8 tháng tuổi bị táo bón

Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện: Hệ tiêu hóa của trẻ 8 tháng tuổi, đặc biệt là những trẻ không bú sữa mẹ hoàn toàn, vẫn đang trong giai đoạn phát triển, chưa hoạt động hiệu quả như người lớn.

• Các cơ bụng và thành ruột yếu: Trẻ còi xương, sinh non, thiếu tháng thường có các cơ bụng và thành ruột yếu hơn, ảnh hưởng đến khả năng đẩy phân ra ngoài.
• Rối loạn tiêu hóa: Việc sử dụng kháng sinh, thuốc nhuận tràng không đúng cách có thể gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, dẫn đến rối loạn tiêu hóa và táo bón.
• Dị ứng với một số loại thực phẩm: Một số trẻ có thể bị dị ứng với các loại thực phẩm như sữa bò, trứng, đậu phộng..., gây ra các vấn đề về tiêu hóa, bao gồm cả táo bón.
• Các bệnh lý: Một số bệnh lý hiếm gặp như phình đại tràng bẩm sinh (Hirschsprung), bệnh nội tiết - chuyển hóa (suy giáp), bất thường thần kinh - cơ (bại não) có thể gây táo bón.

3.2 Yếu tố bên ngoài khiến trẻ 8 tháng tuổi bị táo bón

• Chế độ ăn uống không hợp lý: Chế độ ăn quá nhiều đạm, chất béo, ít chất xơ và khoáng chất, thiếu vitamin B1, hoặc thức ăn quá cứng so với khả năng nhai nuốt của trẻ có thể gây táo bón.
• Thiếu chất xơ trong chế độ ăn: Chất xơ giúp tăng khối lượng phân, kích thích nhu động ruột và giúp phân di chuyển dễ dàng hơn. Thiếu chất xơ là nguyên nhân phổ biến gây táo bón ở trẻ ăn dặm.
• Bé chưa quen ăn dặm: Việc chuyển từ chế độ ăn hoàn toàn lỏng (sữa) sang thức ăn đặc (ăn dặm) có thể khiến hệ tiêu hóa của trẻ chưa kịp thích nghi, dẫn đến táo bón.
• Do sử dụng sữa công thức: Sữa công thức thường có hàm lượng dinh dưỡng cao, khó tiêu hóa hơn sữa mẹ. Một số trẻ có thể không dung nạp được một số thành phần trong sữa công thức, hoặc việc pha sữa không đúng tỷ lệ cũng có thể gây táo bón.
• Hành vi nhịn giữ phân: Trẻ mải chơi hoặc thay đổi môi trường đi vệ sinh (ví dụ: đi nhà trẻ) có thể nhịn đi ngoài, khiến phân tích tụ lâu trong ruột, trở nên khô cứng và khó đi.
• Uống không đủ nước: Nước giúp làm mềm phân, giúp phân di chuyển dễ dàng trong ruột. Thiếu nước là một nguyên nhân quan trọng gây táo bón.
• Vận động kém hoặc lười vận động: Vận động giúp kích thích nhu động ruột, giúp đẩy phân ra ngoài. Trẻ ít vận động có nguy cơ bị táo bón cao hơn.

3.3 Nguyên nhân khác khiến trẻ 8 tháng tuổi bị táo bón

• Ảnh hưởng của thuốc: Một số loại thuốc như kháng sinh, thuốc giảm đau, thuốc ho có chứa codeine,... có thể gây tác dụng phụ là táo bón. Ngoài ra, việc tiêm phòng cũng có thể ảnh hưởng tạm thời đến hệ tiêu hóa của trẻ. Nếu mẹ đang cho con bú sử dụng thuốc, một số thành phần của thuốc có thể đi vào sữa mẹ và ảnh hưởng đến bé.
• Trẻ bị ốm sốt, mất nước: Khi trẻ bị ốm, sốt, cơ thể mất nước, dẫn đến phân khô cứng và khó đi ngoài.

Ốm, sốt cũng có thể là nguyên nhân khiến trẻ bị táo bón

4Cách trị táo bón cho trẻ 8 tháng tuổi ngay tại nhà

Trong trường hợp, táo bón ở trẻ 8 tháng tuổi có thể được cải thiện bằng các biện pháp đơn giản tại nhà:

4.1 Thay đổi chế độ dinh dưỡng cho con

Tăng cường rau xanh và trái cây tươi: Bổ sung các loại rau xanh và trái cây giàu chất xơ vào thực đơn ăn dặm của trẻ. Một số loại rau quả tốt cho trẻ bị táo bón bao gồm:

• Rau xanh: Rau bina (cải bó xôi), súp lơ xanh, rau mồng tơi, rau dền, rau lang,...
• Trái cây: Chuối, đu đủ, bơ, lê, táo, mận, cam, quýt, bưởi,...

Tăng cường rau xanh và trái cây vào thực đơn ăn dặm cho trẻ

Đảm bảo cân đối các nhóm dưỡng chất: Chế độ ăn của trẻ cần đảm bảo đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng chính: bột đường, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất.

Chế biến thức ăn phù hợp: Thức ăn cho trẻ 8 tháng cần được xay nhuyễn hoặc băm nhỏ, mềm, dễ tiêu hóa.

4.2 Cho con uống thêm nước

Ngoài sữa mẹ hoặc sữa công thức, cho trẻ uống thêm nước lọc, nước canh, súp, nước ép trái cây tươi (không đường). Lượng nước cần thiết cho trẻ 8 tháng tuổi khoảng 100-150ml/kg cân nặng/ngày (bao gồm cả sữa).

4.3 Đổi loại sữa công thức đang dùng (nếu nghi ngờ do sữa)

Nếu nghi ngờ sữa công thức là nguyên nhân gây táo bón, cha mẹ có thể thử đổi sang loại sữa khác có hàm lượng chất xơ cao hơn hoặc dễ tiêu hóa hơn. Mẹ có thể tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi đổi sữa cho trẻ.

Tuy nhiên, khi lựa chọn sữa bột cho trẻ bị táo bón, mẹ nên ưu tiên chọn các sản phẩm có thành phần GOS, HMO, Probiotic nhằm hỗ trợ tiêu hóa, cho bé một hệ miễn dịch khỏe mạnh, từ đó giúp tăng cường hấp thu các chất dinh dưỡng.

Một số dòng sữa giúp cải thiện tình trạng táo bón ở bé có thể kể đến như:

• Friso Gold Pro: Công nghệ xử lý nhiệt 1 lần giúp đạm mềm nhỏ, dễ tiêu hóa, cùng hệ chất xơ GOS hỗ trợ nhu động ruột.
• NAN Optipro Plus: Chứa lợi khuẩn Bifidus BL giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
• Meiji: Bổ sung chất xơ FOS và Nucleotides giúp hỗ trợ tiêu hóa, hạn chế táo bón.

Sữa bột Friso Gold Pro số 4 800g (3 - 6 tuổi)

4.4 Cho con vận động nhẹ nhàng

Các bài tập đơn giản như đạp chân kiểu xe đạp, lật người, bò,... giúp kích thích nhu động ruột, hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn. Hoạt động thể chất cũng giúp bé tiêu hóa thức ăn hiệu quả hơn, hạn chế tình trạng tích tụ phân cứng trong ruột.

4.5 Cho con sử dụng men vi sinh (tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi dùng)

Men vi sinh (probiotics) giúp bổ sung lợi khuẩn cho đường ruột, cải thiện hệ tiêu hóa và có thể giúp giảm táo bón. Tuy nhiên, cha mẹ không tự ý sử dụng men vi sinh cho trẻ mà không có chỉ định của bác sĩ.

4.6 Massage bụng cho bé theo hình tròn

Massage bụng nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ có thể giúp kích thích nhu động ruột, giúp trẻ đi ngoài dễ dàng hơn. Cha mẹ có thể thực hiện massage sau khi trẻ ăn khoảng 30 phút - 1 tiếng.

Massage bụng trẻ theo hình tròn giúp kích thích nhu động ruột để đi ngoài dễ hơn

4.7 Tắm/ngâm mông trong nước ấm

Trong trường hợp trẻ 8 tháng bị táo bón, cha mẹ có thể áp dụng cách cho bé tắm hoặc ngâm mông trong nước ấm. Nước ấm giúp thư giãn cơ vòng hậu môn, giúp phân dễ được đào thải hơn. Đồng thời, tắm nước ấm cũng giúp giảm cảm giác khó chịu do táo bón gây ra.

4.8 Tập cho trẻ thói quen đi vệ sinh đúng giờ

Ngay từ nhỏ, mẹ có thể tập cho bé ngồi bô hoặc giữ tư thế đi vệ sinh vào một khung giờ cố định mỗi ngày, thường là sau bữa ăn. Điều này giúp bé có phản xạ đi tiêu tự nhiên, hạn chế tình trạng táo bón kéo dài.

5Trẻ 8 tháng bị táo bón nên ăn gì?

Chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị và phòng ngừa táo bón ở trẻ. Dưới đây là một số thực phẩm nên cho trẻ 8 tháng bị táo bón ăn:

Các loại rau lá xanh:

• Cải bó xôi (rau bina): Giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất.
• Súp lơ xanh: Chứa nhiều chất xơ và sulforaphane, giúp bảo vệ đường ruột.
• Rau mồng tơi, rau dền, rau lang: Dễ kiếm, dễ chế biến và giàu chất xơ.

Các loại trái cây, quả mọng:

• Chuối: Chứa nhiều kali và chất xơ pectin, giúp làm mềm phân.
• Bưởi: Giàu vitamin C và chất xơ.
• Táo: Chứa nhiều chất xơ hòa tan và không hòa tan.
• Nho, dâu tây, kiwi: Giàu vitamin, khoáng chất và chất xơ.
• Quả sung: Chứa nhiều chất xơ, đặc biệt tốt cho trẻ bị táo bón.
• Đu đủ: Chứa enzyme papain, hỗ trợ tiêu hóa

Các loại hạt (xay nhuyễn):

• Hạnh nhân, óc chó, hạt chia, hạt lanh: Cung cấp chất xơ, protein và chất béo lành mạnh.
• Lưu ý: Các loại hạt cần được xay nhuyễn hoặc nghiền nhỏ trước khi cho trẻ 8 tháng tuổi ăn để tránh nguy cơ hóc, sặc.

Các loại đậu (nấu chín mềm): Đậu lăng, đậu hà lan: Giàu chất xơ và protein. Lưu ý nấu chín mềm để trẻ dễ tiêu hóa.

Sữa chua: Sữa chua chứa probiotics (lợi khuẩn) giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, cải thiện tiêu hóa. Chọn loại sữa chua không đường, ít béo và phù hợp với độ tuổi của trẻ.

Bột ngũ cốc nguyên cám thay vì bột gạo: Bột ngũ cốc nguyên cám (ví dụ: bột yến mạch, bột lúa mạch) chứa nhiều chất xơ hơn bột gạo trắng. Không dùng bột gạo, vì nó chứa ít chất xơ.

Uống nhiều nước, chia nhỏ bữa ăn:

• Đảm bảo trẻ uống đủ nước mỗi ngày.
• Chia nhỏ các bữa ăn trong ngày để tránh gây áp lực lên hệ tiêu hóa của trẻ.

6Khi nào cần đưa trẻ 8 tháng tuổi bị táo bón đi khám?

Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám bác sĩ nếu có các dấu hiệu sau:

• Trẻ bị đau bụng dữ dội.
• 24 giờ chưa thấy bé đi đại tiện.
• Nôn ói, bụng chướng căng cứng.
• Chậm lớn, khó tăng cân.
• Có máu khi đi đại tiện.
• Thần kinh phát triển chậm.Hậu môn có dấu hiệu bất thường.
• Thấy táo bón có dấu hiệu nghi ngờ (ví dụ: táo bón kéo dài, tái phát thường xuyên).
• Táo bón kéo dài không cải thiện sau các biện pháp tại nhà.

7Lưu ý quan trọng cho cha mẹ khi bé 8 tuổi bị táo bón

7.1 Không tự ý dùng thuốc nhuận tràng

Nhiều bậc phụ huynh lo lắng khi thấy bé bị táo bón và vội vàng sử dụng thuốc nhuận tràng hoặc thụt hậu môn. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc có thể làm mất phản xạ đi vệ sinh tự nhiên của bé, khiến tình trạng táo bón trở nên nghiêm trọng hơn. Nếu bé bị táo bón kéo dài, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.

7.2 Không đổi sữa công thức liên tục

Nếu bé bú sữa công thức và bị táo bón, mẹ nên kiểm tra xem sữa có phù hợp hay không. Một số loại sữa chứa quá nhiều đạm hoặc ít chất xơ có thể làm bé bị táo bón. Tuy nhiên, không nên đổi sữa liên tục mà cần thử ít nhất 1-2 tuần để đánh giá hiệu quả. Nếu cần, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa để chọn loại sữa phù hợp hơn.

7.3 Kiểm tra dấu hiệu bất thường và đưa bé đi khám khi cần thiết

Nếu bé bị táo bón kéo dài trên 7 ngày, kèm theo các dấu hiệu như đau bụng, chướng bụng, nôn trớ, bỏ bú, đi ngoài ra máu, cha mẹ nên đưa bé đến gặp bác sĩ để kiểm tra và có phương án điều trị phù hợp.

Táo bón là một vấn đề thường gặp ở trẻ 8 tháng tuổi, nhưng không phải là không có cách giải quyết. Bằng cách hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm các dấu hiệu và áp dụng các biện pháp chữa trị và phòng ngừa phù hợp, cha mẹ hoàn toàn có thể giúp bé yêu vượt qua tình trạng này một cách dễ dàng và an toàn.